Parady wojskowe stały się najważniejszym symbolem obchodów Dnia Niepodległości Ukrainy. Oficjalnie organizowano je 17 razy w różnych formatach i na różną skalę. Jednak dopiero po rosyjskiej inwazji w 2014 roku Ukraińcy zdają się na nowo definiować tradycję upamiętniania własnej armii i sojuszników wojskowych.
W ciągu tych lat parady nie tylko emocjonalnie jednoczyły obywateli, ale też odzwierciedlały wewnętrzne dyskusje o równowadze między symboliką, spekulacjami finansowymi a praktycznymi potrzebami frontu.
UA.News przypomina najbardziej znaczące parady wojskowe w niepodległej Ukrainie oraz dlaczego społeczeństwo nie wybaczało władzom prób ich odwołania, odbierając to jako brak szacunku dla armii.
Tradycja parad wojskowych z okazji Dnia Niepodległości Ukrainy
Pierwsza parada wojskowa na Chreszczatyku w Kijowie odbyła się za prezydentury Leonida Kuczmy, z okazji trzeciej rocznicy niepodległości — 24 sierpnia 1994 roku. Jednak ta tradycja nie stała się coroczna, a pokaz potencjału wojskowego nie uzyskał ustalonego formatu.
Jedną z największych była parada wojskowa w 2001 roku, z okazji dziesięciolecia niepodległości Ukrainy. Uroczyste parady odbyły się również w latach 2003, 2004, 2008 i 2009. Za prezydentury Wiktora Janukowycza (2010–2013) władze całkowicie zrezygnowały z organizowania parad.
W proteście przeciwko tej decyzji partie opozycyjne samodzielnie zorganizowały uroczysty marsz w centrum Kijowa 24 sierpnia 2011 roku. Uczestnicy demonstracji przeszli od pomnika Tarasa Szewczenki do Administracji Prezydenta, jednak policja i oddziały „Berkutu” zablokowały im drogę.
Po 2014 roku, kiedy rozpoczęła się obrona przed zbrojną agresją rosji, parady zyskały szczególne znaczenie i sens. Chreszczatykiem maszerowały oddziały z frontu, uczestnicy działań bojowych. W centrum stolicy prezentowano nową broń i sprzęt wyprodukowany już podczas wojny przez ukraiński przemysł obronny. Obowiązkowym elementem stała się również minuta ciszy ku czci poległych żołnierzy oraz uhonorowanie weteranów.
Z czasem władze ponownie próbowały zmieniać format obchodów wojskowych. W latach 2019–2020 prezydent Wołodymyr Zełenski zrezygnował z tradycyjnych parad, zastępując je „Marszem Godności” oraz wydarzeniami z udziałem ludzi kultury.
W różnych latach towarzyszyło temu wiele dyskusji i krytyki — dotyczących kosztów takich ceremonii, liczby i rzeczywistego stanu technicznego prezentowanego sprzętu wojskowego.
Parada wojskowa 2001 roku: 10. rocznica Niepodległości
Z okazji jubileuszowej 10. rocznicy Niepodległości Ukrainy zorganizowano szczególnie imponującą paradę. Na uroczystości zaproszono przywódców innych państw — na trybunie obecny był prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski, a rosję reprezentował wladimir putin.
Chreszczatykiem przeszło 18 pododdziałów, 173 jednostki sprzętu, 6,5 tys. żołnierzy. Jeden z szyków maszerował w historycznych kozackich mundurach.
Przejechała także kolumna nowych czołgów T-84, specjalnie przewiezionych z Charkowskiej Fabryki im. Małyszewa, a także zestawy rakietowe S-300, systemy rakietowe Toczka-U i haubice Msta-S.
Największe wrażenie na widzach zrobiła część lotnicza parady. Zaprezentowano samoloty Su-24, Su-27, a także transportowe An-74, An-140, An-124 „Rusłan” oraz olbrzymi An-225 „Mrija”. W tej paradzie po raz ostatni wzięła udział grupa akrobacyjna Sił Powietrznych Ukrainy „Ukraińskie Sokoły”, którą rozwiązano w 2002 roku.
Z okazji 10. rocznicy Niepodległości parady odbyły się również w innych miastach Ukrainy: we Lwowie i Winnicy, Odessie, Czernihowie i Sewastopolu.
Parada wojskowa w 2008 roku: na tle inwazji rosji na Gruzję
Z okazji 17. rocznicy Niepodległości Ukraina musiała pokazać swoją gotowość do obrony. Kilka dni wcześniej — 8 sierpnia 2008 roku — armia rosyjska wkroczyła na terytorium Gruzji i okupowała Osetię Południową oraz Abchazję.
W obliczu tak napiętej sytuacji geopolitycznej na Chreszczatyku odbyła się parada wojskowa z udziałem 3500 żołnierzy i 144 jednostek uzbrojenia i sprzętu wojskowego.
Zaprezentowano również możliwości lotnicze. Nad centrum Kijowa przeleciało 8 śmigłowców i 22 samoloty: samolot rozpoznawczy Su-24MR i trzy bombowce Su-24M, sześć myśliwców MiG-29, sześć myśliwców Su-27, cztery samoloty szturmowe Su-25, samolot transportowy Ił-76, samolot transportowy An-26 oraz formacje śmigłowców Mi-8 i Mi-24.
Parada wojskowa w 2014 roku: pierwsza po ataku rosji w Ukrainę
Po czteroletniej przerwie za prezydentury Wiktora Janukowycza, nielegalnej aneksji Krymu i rozpoczęciu działań wojennych w Donbasie, wznowiono tradycję parady wojskowej. Celem władz było podniesienie morale i patriotyzmu ukraińskich żołnierzy oraz społeczeństwa w czasie wojny.
W paradzie w 2014 roku wzięło udział około 1,5 tysiąca żołnierzy różnych rodzajów sił zbrojnych, a także przedstawiciele Gwardii Narodowej, MSW i Państwowej Służby Granicznej, w tym 120 uczestników działań bojowych w Donbasie.
Na Chreszczatyku zaprezentowano około pięćdziesięciu jednostek sprzętu wojskowego, w tym nowe modele pojazdów opancerzonych „Spartan” i „Cougar”. Pokazano również wyrzutnie rakietowe „Smiercz” oraz systemy rakiet przeciwlotniczych „Osa”, „Toczka U” i S-300.
Jednak przeprowadzenie uroczystej parady w czasie gorącej fazy walk w Donbasie, a także prezentacja uzbrojenia w centrum Kijowa, które było potrzebne na wschodzie, wywołały krytykę. Po uroczystym marszu część żołnierzy i sprzętu wojskowego została natychmiast skierowana do strefy operacji antyterrorystycznej (ATO).
Parada wojskowa w 2017 roku: po raz pierwszy obecni byli żołnierze NATO
Parada z okazji Dnia Niepodległości w 2017 roku była pierwszą z udziałem oddziałów wojskowych NATO. Aleją Chreszczatyk maszerowali żołnierze z 10 krajów partnerskich, a wśród obecnych byli ministrowie obrony Litwy, Łotwy, Estonii, Polski, Kanady i Stanów Zjednoczonych.
W paradzie wzięło udział 4,5 tys. ukraińskich żołnierzy, z czego około tysiąca stanowili uczestnicy operacji antyterrorystycznej (ATO). Tego samego dnia na Chreszczatyku – od placu Besarabskiego do Placu Europejskiego – wystawiono 70 egzemplarzy sprzętu wojskowego, w tym 25 nowości.
Parada wojskowa w 2018 roku: „Sława Ukrainie!”
Uroczystości wojskowe z okazji 27. rocznicy Niepodległości były szczególne – po raz pierwszy oficjalnie zabrzmiało wojskowe pozdrowienie „Sława Ukrainie!” – „Heroyam slava!” („Chwała bohaterom!”). Po raz pierwszy w paradzie wzięły też udział kobiety-żołnierki, które maszerowały w osobnej kolumnie. Do uroczystości dołączyli również wojskowi kapelani.
Tak jak podczas poprzednich parad, Chreszczatykiem przeszło ponad 4,5 tysiąca ukraińskich żołnierzy oraz szeregi wojskowych z 18 krajów partnerskich, w tym z NATO. Zaprezentowano ponad 250 jednostek sprzętu wojskowego, a piloci pokazali swoje umiejętności na samolotach F-15 i Su-27.
Parada wojskowa 2019 roku: „Marsz obrońców Ukrainy”
Szósty prezydent Ukrainy, Wołodymyr Zełenski, odwołał paradę wojskową zaplanowaną na 24 sierpnia 2019 roku. Zamiast tego obiecał przeznaczyć środki, około 300 milionów hrywien, na premie dla ukraińskich żołnierzy. Chociaż w poprzednich latach premie były również wypłacane z okazji święta państwowego. W związku z tym w 2019 roku uroczystości nie odbyły się, ale żołnierze otrzymali po tysiąc hrywien, a uczestnicy Operacji Połączonych Sił — po dwa tysiące.
Zamiast parady wojskowej na Chreszczatyku odbył się „Marsz godności” z udziałem żołnierzy, wolontariuszy, dyplomatów, medyków, nauczycieli, sportowców oraz przedstawicieli władz kraju. Wykonawcy zaśpiewali hymn Ukrainy na Majdanie Niepodległości.
W odpowiedzi na neutralną politykę Zełenskiego wobec upamiętniania żołnierzy, 24 sierpnia 2019 roku w stolicy po raz pierwszy przeszedł alternatywny marsz — „Marsz obrońców Ukrainy”.
Inicjatywę tę podjęły organizacje weteranów oraz fundacja „Powrót Żywy”. W kolumnach maszerowali weterani wojny rosyjsko-ukraińskiej, rodziny poległych Bohaterów, kapelani oraz wolontariusze.
Parada wojskowa w 2021 roku: 30. rocznica Niepodległości
W 2021 roku władze powróciły do tradycji dużej parady wojskowej. Z okazji 30. rocznicy Niepodległości zorganizowano największe uroczystości w historii Ukrainy: około 5 tys. żołnierzy, około 400 jednostek sprzętu wojskowego oraz 100 statków powietrznych (w tym Bayraktar). Po raz pierwszy ulicą Chreszczatyk przejechały nowe „Neptuny”, „Wilchy”, sprzęt opancerzony „Dozor-B”, „Kozak-2M1”. Na niebie przeleciała także duma ukraińskiego przemysłu lotniczego – największy na świecie samolot An-225 „Mrija”.
Największa parada w czasach Niepodległości kosztowała około 300 milionów hrywien. Część społeczeństwa uważała takie wydatki za nadmierne dla kraju znajdującego się w stanie wojny.
