W Radzie Najwyższej zarejestrowano projekt ustawy „O zmianach w Kodeksie postępowania karnego Ukrainy oraz innych ustawach Ukrainy dotyczących optymalizacji procesów poszukiwania osób zaginionych oraz identyfikacji nieznanych ciał (szkieletów) podczas obowiązywania stanu wojennego”.
Aktualność projektu wynika z ogromnej liczby osób zaginionych i nieznanych ofiar śmiertelnych w wyniku zbrojnej agresji rosji w Ukrainie. W warunkach stanu wojennego państwo stoi przed koniecznością sprawnego, precyzyjnego i prawnie uregulowanego procesu identyfikacji ciał (szkieletów) oraz poszukiwania osób.
Problem przybiera masowy charakter i państwo musi na niego odpowiedzieć systemowymi mechanizmami legislacyjnymi.
Problematyczne aspekty:
- dziesiątki tysięcy osób uznaje się za zaginione, w tym również cywilów (terenów okupowanych i przyfrontowych);
- codziennie napływają informacje o nowych przypadkach odnalezienia ciał ofiar na obszarach działań wojennych, na wyzwolonych terenach, w masowych grobach, na linii frontu (wiele z nich to osoby nieznane, czasem częściowo zniszczone w wyniku wybuchów, pożarów, min), co utrudnia identyfikację standardowymi metodami (cechy zewnętrzne, dokumenty, rzeczy osobiste);
- badania sądowo-medyczne są opóźnione z powodu braku specjalistów, sprzętu i procedur umożliwiających dostęp do międzynarodowej pomocy;
- obowiązujące przepisy nie pozwalają na pełne wykorzystanie zagranicznych laboratoriów czy mechanizmów międzynarodowych;
- brak ujednoliconego systemu oznakowania ciał (szkieletów) (często nie ma możliwości śledzenia ciała od momentu odnalezienia do pochówku lub badania, nie istnieje system unikalnego kodowania ciał, co utrudnia identyfikację przy ponownej ekshumacji lub wymianie);
- rodziny nie mogą uzyskać świadczeń socjalnych, odszkodowań ani uregulować statusu bez oficjalnego potwierdzenia śmierci.
Co proponuje projekt
Projekt ustawy przewiduje:
- Uzupełnienie artykułu 71 Kodeksu postępowania karnego Ukrainy o nowe słowa „w zakresie identyfikacji osoby”, które zapewnią podstawę prawną do zaangażowania specjalistów z państw zagranicznych lub organizacji międzynarodowych do identyfikacji osób;
- Jednocześnie zmiana ta będzie zgodna z punktem dziewiątym części czwartej artykułu 71 KPK Ukrainy, który mówi, że specjalista ma prawo wydawać zaświadczenia i opinie m.in. w sprawach dotyczących identyfikacji osoby;
- Uzupełnienie części trzeciej artykułu 11 ustawy Ukrainy „O państwowej rejestracji informacji genomowej człowieka” o nowy punkt, zgodnie z którym jednym z niezbędnych danych identyfikujących, które będą rejestrowane w karcie rejestracyjnej, stanie się unikalny kod ciała (szkieletu) zmarłej (poległej) osoby;
Dodanie nowych przepisów do części czwartej artykułu 21 ustawy Ukrainy „O państwowej rejestracji informacji genomowej człowieka”, które dadzą podstawy prawne do angażowania specjalistów z państw obcych i organizacji międzynarodowych do pobierania materiału biologicznego od bliskich krewnych osób zaginionych, które przebywają za granicą i nie mają dostępu do krajowych organów ścigania, w celu przeprowadzenia dalszych badań molekularno-genetycznych;
Ponadto zostaną stworzone podstawy prawne do angażowania odpowiednich międzynarodowych specjalistów do pobierania materiału biologicznego od nieznanych zwłok (szkieletów), które są systematycznie sprowadzane na terytorium Ukrainy w ramach repatriacji;
Idea tej zmiany polega na tym, aby śledczy, prokurator, na podstawie uzasadnionego postanowienia mogli zaangażować specjalistę z zagranicy lub organizacji międzynarodowej do identyfikacji osoby, w tym do pobierania materiału biologicznego od ciała (szkieletu);
- Nową redakcję drugiego akapitu części siódmej artykułu 7 ustawy Ukrainy „O Jednolitym Państwowym Rejestrze Demograficznym oraz dokumentach potwierdzających obywatelstwo Ukrainy, tożsamość lub specjalny status”, która umożliwi wykorzystywanie wzorców zdigitalizowanych odcisków palców osoby, m.in. do celów identyfikacji ciał (szkieletów) zmarłych (poległych) osób.
Przewidywane rezultaty
Mając na uwadze pilne potrzeby związane z poszukiwaniem osób zaginionych oraz identyfikacją nieznanych ciał podczas stanu wojennego, przyjęcie proponowanego projektu ustawy jest uzasadnione i konieczne. Realizacja jego zapisów pozwoli na zapewnienie systemowego podejścia do rozwiązania tych kwestii, wyeliminowanie luk w obowiązującym prawie oraz zwiększenie efektywności odpowiednich procedur państwowych.
Oczekuje się, że wdrożenie ustawy przyniesie szereg pozytywnych efektów, w tym:
- poprawę skuteczności poszukiwań osób zaginionych;
- skrócenie terminów i zmniejszenie obciążenia systemu sądowo-medycznego;
- wprowadzenie jednolitej procedury identyfikacji nieznanych ciał (szkieletów);
- zapewnienie praw i potrzeb rodzin osób zaginionych.
Wnioski
Projekt ustawy nr 14095 odpowiada realnym wyzwaniom wojny, humanitarnym potrzebom rodzin, międzynarodowym zobowiązaniom Ukrainy i pozwala stworzyć skuteczny system poszukiwań i identyfikacji oparty na nowoczesnych technologiach i standardach prawnych.
Jego przyjęcie to nie tylko techniczne udoskonalenie, ale niezbędny krok ku ustaleniu prawdy i sprawiedliwości dla każdego zaginionego lub poległego Ukraińca.
