Izrael, będący pod stałym ostrzałem, nieustannie modernizuje nie tylko swój system obrony przeciwrakietowej, ale także system ostrzegania i ochrony ludności cywilnej. Dla kraju jest to warunek niezbędny do przetrwania narodowego.
Bezprecedensowe ataki rakietowe w czerwcu 2025 roku potwierdziły, że wzmocnione pomieszczenia (mamad) i schrony publiczne uratowały tysiące istnień ludzkich. W niektórych przypadkach wzmocnione pomieszczenia wytrzymały bezpośrednie trafienia i dowiodły skuteczności wieloletnich inwestycji Izraela w obronę cywilną.
UA.News opisuje, jak zorganizowane są schrony oraz jak działa system wczesnego ostrzegania o zagrożeniu balistycznym w Izraelu, a także jak kraj musiał zaktualizować standardy budowy schronów podczas wojny.
Iran nasilił ataki rakietowe na gęsto zaludnione miasta Izraela
W ciągu tygodnia od 13 czerwca Iran wystrzelił w kierunku Izraela ponad 400 rakiet balistycznych oraz ponad 1000 dronów. Z nich ponad 20 spadło na tereny zamieszkane, powodując ofiary i zniszczenia. W wyniku trafień zginęło 24 cywilów, a 500 zostało rannych.
Niebezpieczeństwo wzrosło z powodu zmian w konstrukcji irańskich rakiet. 19 czerwca Dowództwo Zaopatrzenia Armii Obrony Izraela potwierdziło, że Iran wystrzelił co najmniej jedną rakietę balistyczną z głowicą kasetową. Podczas opadania rozdziela się ona na 20 mniejszych ładunków, które chaotycznie spadają na ziemię na obszarze około 8 km. Izraelskie wojsko ostrzega, że taka rakieta stanowi zagrożenie dla znacznie większego terenu niż zwykłe rakiety balistyczne. Stanowi również poważne wyzwanie dla systemu obrony przeciwrakietowej Izraela.
Około 19 czerwca izraelski system „Żelazna Kopuła” zaczął przepuszczać więcej wrogich rakiet. „Tylko 65% rakiet wystrzelonych przez Iran w ciągu ostatnich 24 godzin zostało przechwyconych przez system obrony przeciwrakietowej „Żelazna Kopuła” w porównaniu do prawie 90% dzień wcześniej” — poinformował NBC News wysoki rangą przedstawiciel izraelskiego wywiadu.
Według niego, szybsze irańskie rakiety wystrzelone 19 czerwca dały Izraelowi mniej czasu na przygotowanie się do odparcia ataku.
„Do wczoraj otrzymywaliśmy wczesne ostrzeżenie około 10-11 minut przed faktycznym trafieniem rakiet. Ale dziś rano było to 6 lub 7 minut. Oznacza to, że rakiety prawdopodobnie były dużo szybsze niż wcześniej. Co ważniejsze, Irańczycy dysponują systemem nawigacyjnym na finalnym etapie ataku, który pomaga im być bardzo precyzyjnymi i atakować dokładnie te cele, które chcą, jak na przykład dzisiejszy szpital w Beer-Szewie” — powiedział urzędnik.
Masowe salwy, około 30 rakiet balistycznych, powtarzały się ze strony Iranu przez kilka dni. Między innymi ostrzał z 19 czerwca spowodował zniszczenia w centrum oraz na południu kraju. Atakom uległo miasto Beer-Szewa, gdzie uszkodzono centrum medyczne „Soroka”, a także Tel Awiw, Ramat Gan i Holon. Ten i inne masowe ataki w kolejnych dniach potwierdziły, że Iran nasilił kampanię bezkrytycznych ostrzałów balistycznymi rakietami gęsto zaludnionych izraelskich miast.
Jak działa system ostrzegania o zagrożeniu balistycznym w Izraelu
W Izraelu działa system wczesnego ostrzegania podczas ostrzałów o nazwie Red Alert (Czerwony Alarm). Jest on częścią wielopoziomowej obrony przeciwrakietowej, składającej się z kilku innych systemów bezpośrednio odparowujących ataki: „Żelazna Kopuła”, „David’s Sling” oraz „Strzała”.
Izraelski system ostrzegania łączy radarowe i elektrooptyczne urządzenia, które wykrywają wystrzelenia rakiet i dronów oraz określają miejsca o najwyższym ryzyku uderzeń. W odpowiednich rejonach ludność otrzymuje ostrzeżenia za pomocą syren, powiadomień na telefony oraz komunikatów w telewizji i radiu. Precyzja systemu pozwala ogłaszać alarm powietrzny w poszczególnych dzielnicach dużych miast, w które zmierza cel. Jednak w rejonach przygranicznych ostrzeżenia nadchodzą na minutę lub mniej przed nadejściem rakiety, a w niektórych miejscach jest to zaledwie 8-15 sekund.
W kwietniu 2025 roku Dowództwo Tylne Armii Obrony Izraela ogłosiło wdrożenie nowego systemu ostrzegania w aplikacji mobilnej, który zapewnia mieszkańcom wcześniejsze powiadomienia o atakach balistycznych rakiet dalekiego zasięgu na kraj.
Na przykład w przypadku ataku rakietowego z Jemenu, wczesne ostrzeżenie w aplikacji będzie przesyłane mieszkańcom obszarów znajdujących się pod potencjalnym zagrożeniem. Takie powiadomienie push da ludziom 3-5 minut na przygotowanie się i znalezienie schronienia, zanim zabrzmią syreny alarmowe.
Gdzie ukrywają się cywile podczas ostrzałów w Izraelu
Podczas ataków rakietowych ludność cywilna, w zależności od regionu Izraela, korzysta z różnych typów schronów. W dużych miastach, takich jak Tel Awiw i przyległa aglomeracja, ludzie często chronią się na stacjach metra.
W beduińskich wsiach na południu Izraela buduje się improwizowane schrony przeciwbombowe, na przykład ciężarówki z żwirem są zakopywane w ziemię.
Podczas masowych ataków Iranu Ministerstwo Obrony Izraela oraz Dowództwo Tyłów Armii zaczęły rozmieszczać nowe schrony typu „Arbel” (wzmocnione, zamknięte konstrukcje z ciężkimi drzwiami) w pobliżu szkół oraz innych miejsc publicznych w rejonach, gdzie brakowało odpowiedniej ochrony.
Te schrony mogą wytrzymać odłamki i falę uderzeniową, zapewniając solidniejszą ochronę niż wcześniej instalowane otwarte schrony, zwłaszcza w przypadku ataku rakiet balistycznych.
Typowe dla Izraela są wzmocnione pokoje w domach i mieszkaniach: mamaki oraz mamady, przeznaczone do ochrony przed ostrzałem rakietowym, wybuchami, atakami chemicznymi oraz innymi sytuacjami nadzwyczajnymi. Podobne schronienia są powszechne również w innych krajach Bliskiego Wschodu, które również doświadczają ostrzałów.
W Izraelu formy ochrony w obszarach mieszkalnych są różnorodne i zależą od roku wybudowania budynku. Wspólne schrony w budynkach mieszkalnych lub kompleksach wspólnych stały się obowiązkowe od 1969 roku. Później dołączyły do nich chronione na poziomie pięter (wspólne) przestrzenie, stworzone w latach 70. i 80., które w większości obsługują budynki biurowe. Od 1991 roku, po wojnie w Zatoce Perskiej, obecność schronów w centrach biurowych oraz budynkach mieszkalnych stała się obowiązkowa.
Jednak ponad połowa budynków w kraju nie spełnia współczesnych standardów ochrony. Zaostrzenie konfliktu zbrojnego z Iranem w czerwcu 2025 roku wywołało nową falę wezwań do rozszerzenia dostępu do nowoczesnych schronień oraz przyspieszenia modernizacji miast. Społeczeństwo w Izraelu apeluje do władz, by traktowały infrastrukturę schronów jako obligatoryjny warunek przetrwania narodowego.
Jak są zorganizowane wzmocnione pokoje w Izraelu
Od 1992 roku większość budynków w Izraelu posiada Mamad (Merhav Mugan Dirati) — wzmocniony, osobny pokój w każdym mieszkaniu, natomiast inne mają wspólną bezpieczną przestrzeń na piętrze budynku, tak zwany Mamak (Merhav Mugan Komati).
Bezpieczne pokoje mamad i mamak to grube betonowe konstrukcje, przeznaczone do ochrony mieszkańców przed uderzeniami rakiet, odłamkami, a nawet zagrożeniami chemicznymi czy biologicznymi. W normalnych warunkach często pełnią funkcję sypialni lub domowych biur w prywatnych mieszkaniach albo wspólnych pomieszczeń dla mieszkańców w budynkach mieszkalnych.
Ostatnie normy budowy bezpiecznego pokoju odzwierciedlają, jak przez dziesięciolecia zmieniały się zagrożenia i siła ostrzałów. Przewidują one:
- Minimalny rozmiar: 9 m² (może być zmniejszony do 5 m² w zatwierdzonych wyjątkach).
- Wysokość sufitu: nie mniej niż 2,5 m.
- Konstrukcja ścian: monolityczny, zbrojony beton; bez belek lub połączeń.
- Grubość ścian: 25–30 cm (zewnętrzna); 20 cm (wewnętrzna).
- Drzwi i okno przeciwwybuchowe: wzmocnione stalą, odporne na odłamki; okno musi również służyć jako awaryjne wyjście.
- Lokalizacja okien: nie mniej niż 1,5 m nad podłogą; kraty są zabronione.
- Wentylacja i filtracja: zawierają filtry chemiczne/biologiczne.
- Połączenia komunikacyjne: gniazdka elektryczne, porty komunikacyjne, zabezpieczone oświetlenie.
Te surowe przepisy gwarantują, że podczas ostrzałów każdy taki pokój może natychmiast pełnić funkcję schronu ratującego życie.
Nie są rzadkością przypadki, gdy podczas trafień takie schrony ratowały mieszkańców okolicznych domów i mieszkań. Po usunięciu gruzów ratownicy stwierdzili, że „mamad był jedynym pokojem, który pozostał strukturalnie nienaruszony”. Nawet wśród gruzów takie pomieszczenia pozwalają ludziom przetrwać kilka godzin do przybycia ekip ratunkowych.
W obliczu zaostrzenia sytuacji na Bliskim Wschodzie w październiku 2023 roku izraelski rząd zaproponował całkowitą rekonstrukcję systemu schronów. Dla wielu rodzin dodanie wzmocnionego pokoju do mieszkania jest kluczowym bodźcem do udziału w programach modernizacji miast, takich jak wyburzanie, przebudowa czy wzmacnianie bloków wielopiętrowych.
Czytaj także:
Konflikt Izraela i Iranu: reakcja świata oraz konsekwencje dla Ukrainy
