W niedzielę, 7 grudnia, rosja przeprowadziła serię uderzeń w tamę Zbiornika Pieczenieskiego w obwodzie charkowskim, co jest kolejnym dowodem na ukierunkowaną kampanię wroga, mającą na celu zniszczenie krytycznej infrastruktury Ukrainy. Atak ten wywołał obawy dotyczące dwóch kluczowych aspektów bezpieczeństwa regionu: wojskowej logistyki Sił Zbrojnych Ukrainy oraz stabilności zaopatrzenia Charkowa w wodę.
Charakter wybranego celu — tama Peczenieska — świadczy o wysokim poziomie planowania strategicznego ze strony agresora, ponieważ obiekt ten ma podwójne znaczenie. Problem polega na tym, że jest on jednocześnie największym źródłem wody pitnej dla miasta, które mieszkańcy Charkowa często nazywają „Morzem Charkowskim”, oraz kluczowym elementem sieci naziemnych linii komunikacyjnych.
W wyniku uderzeń odnotowano poważne uszkodzenia nawierzchni drogowej na tamie. Pomimo tego, że według wstępnych danych obiekt nie został całkowicie zniszczony, potrzeba jego ochrony i dalszej odbudowy jest niezwykle pilna. Sytuację dodatkowo komplikują nastroje paniki wśród części ludności. W charkowskich czatach już zaczęły pojawiać się „straszaki”, według których wkrótce ogromne masy wody mają zalać „pierwszą stolicę”.
Dlaczego rosja atakuje tamę Zbiornika Pieczenieskiego, jakie jest realne zagrożenie takich działań i dlaczego nie warto ulegać „straszakom” krążącym w miejskich czatach? Kwestii tej przyjrzał się komentator polityczny UA.News Mykyta Traczuk.
Kurs na wyczerpanie: jaki jest sens ataków na tamę Pieczenieską
rosyjskie ataki na tamę Pieczenieską są przykładem realizacji kampanii mającej na celu izolację pola walki oraz niszczenie naziemnych linii komunikacyjnych przeciwnika, które zapewniają zaopatrzenie ugrupowań frontowych. Instytut Studiów nad Wojną (ISW) wskazuje, że atak ten stanowi kolejny etap ukierunkowanej kampanii uderzeń w ukraińską logistykę, skoncentrowanej na obwodzie charkowskim.
Kluczowym celem wojskowym jest zakłócenie logistycznego zabezpieczenia Sił Obronnych na krytycznie ważnych kierunkach północno-wschodniego frontu. Tama Zbiornika Pieczenieskiego nie jest jedynie obiektem hydrotechnicznym, lecz wielofunkcyjnym węzłem logistycznym. Uszkodzenie nawierzchni drogowej samej tamy oraz przyległych konstrukcji mostowych bezpośrednio wpływa na połączenia z trzema głównymi sektorami: wołczańskim, kupiańskim oraz wielkoburluckim.
Dowódca 429. samodzielnego pułku systemów bezzałogowych „Achilles” uważa, że dla przeciwnika kluczowe znaczenie ma „odcięcie możliwości logistycznego zabezpieczenia ugrupowania wojsk, które realizuje zadania obrony Wołczańska oraz linii granicy państwowej z federacją rosyjską”. Uderzenia w tamę doprowadziły do wstrzymania ruchu oraz zamknięcia dwóch ważnych dróg o znaczeniu terytorialnym. Są to drogi T-21-11 (Czuhujów — Pieczenihy — Wielki Burluk) oraz T-21-04 (Charków — Wołczańsk — przejście graniczne Czuhuniwka). Ta ostatnia ma szczególne znaczenie, ponieważ przebiega zaledwie 16 km od linii frontu.
Wyłączenie z użytku tych kluczowych arterii zmusza ukraińskie dowództwo do korzystania z dłuższych i słabiej zabezpieczonych tras objazdowych. W konsekwencji rosną koszty logistyczne oraz wydłużają się łańcuchy dostaw.
Należy podkreślić, że atak z 7 grudnia nie był przypadkowy ani jednorazowy. Wojska federacji rosyjskiej już wcześniej wielokrotnie uderzały w tamę Zbiornika Pieczenieskiego. rosja wyraźnie postrzega ten obiekt jako cel o wysokim priorytecie, którego uszkodzenie ma umożliwić uzyskanie lokalnej przewagi na północnym wschodzie. Atak na tamę można interpretować jako fazę przygotowawczą, mającą na celu stworzenie warunków do dalszego natarcia lądowych sił przeciwnika.
Czy istnieje zagrożenie dla ludności Charkowa i obwodu
Odpowiadając na to pytanie, należy wyraźnie rozróżnić zagrożenia: bezpośrednie (zalanie) oraz długoterminowe (zaopatrzenie w wodę). Zniszczenie obiektów hydrotechnicznych zawsze wiąże się z ryzykiem. Jednak na chwilę obecną sytuacja, na szczęście, nie doprowadziła do natychmiastowej katastrofy humanitarnej — ujawniła jednak krytyczną podatność systemów podtrzymujących funkcjonowanie Charkowa.
Najważniejsze, co niepokoi lokalną ludność, to pytanie, czy uszkodzenie tamy grozi masowym zalaniem pobliskich miejscowości, w tym samego Charkowa. Na podstawie informacji przekazanych przez hydrologów oraz obwodową administrację wojskową można stwierdzić, że nie istnieje bezpośrednie zagrożenie katastrofą.
Należy zaznaczyć, że uszkodzona została głównie infrastruktura na koronie tamy, w tym nawierzchnia drogowa, podczas gdy „korpus” tamy zachował swoją integralność inżynieryjną. Obecnie nie ma podstaw do ewakuacji ludności ani tym bardziej zagrożenia dla stolicy obwodu.
Warto jednak przypomnieć, że jeszcze we wrześniu 2022 roku, gdy w wyniku ostrzałów rosjanie zniszczyli górną śluzę tamy, mieszkańców miejscowości Pieczenihy ostrzegano przed możliwym podtopieniem domów. Obecny atak nie spowodował jednak podobnych konsekwencji.
Oznacza to, że celem uderzenia była najprawdopodobniej infrastruktura logistyczna (nawierzchnia drogowa) oraz wywarcie długofalowej presji systemowej na obiekty infrastruktury, a nie natychmiastowe zalanie terenu. Aby doprowadzić do takiego scenariusza, konieczne byłoby zadanie tamie znacznie większej liczby uderzeń, czego wojska rosyjskie nie uczyniły.
Najpoważniejszym wyzwaniem dla samego Charkowa pozostaje jednak zagrożenie dla stabilności dostaw wody (które i tak często sprawiają problemy). Zbiornik Pieczenieski jest głównym źródłem wody pitnej dla wielomilionowej aglomeracji — zapewnia około 70% całkowitego zapotrzebowania. Zagrożenie pojawia się nie tylko w przypadku całkowitego zniszczenia tamy, lecz także na skutek systematycznego uszkadzania powiązanych obiektów hydrotechnicznych, które mają kluczowe znaczenie dla regulacji poziomu wody, funkcjonowania systemów poboru, jej uzdatniania i dystrybucji.
Ataki na infrastrukturę wodociągową stanowią element wojny infrastrukturalnej, prowadzonej w celu obniżenia zdolności miasta do funkcjonowania oraz zwiększenia presji psychologicznej na ludność cywilną. Celem jest nie tylko oddziaływanie militarne, lecz także stopniowe wyniszczanie poprzez potencjalny brak podstawowych dóbr cywilizacyjnych. Stałe ostrzały wywołują efekt kumulacyjny, który zwiększa ryzyko przyszłego uszkodzenia lub awarii śluz. Dlatego w tej sytuacji niezbędne są stały monitoring inżynieryjny oraz wzmocniona ochrona infrastruktury.
Dlaczego nie należy wierzyć „straszakom”
Warto zwrócić uwagę na interesujący fakt: niemal natychmiast po uderzeniach w zaporę w lokalnych charkowskich czatach i kanałach zaczęły pojawiać się „straszaki” sugerujące, że wkrótce miasto może zostać zalane w wyniku zniszczenia i przerwania tamy. W dużej mierze właśnie ten fakt stał się impulsem do napisania niniejszego materiału. Mieszkańcy miasta, zwłaszcza osoby starsze, mają tendencję do przekazywania sobie takich panicznych wiadomości, co dodatkowo podnosi i tak wysoki poziom stresu wśród charkowian.
Należy zaznaczyć, że nie jest to sytuacja bez precedensu. Można przytoczyć wiele podobnych przypadków. Analogiczne informacje pojawiały się już jesienią 2022 roku, gdy rosjanie prowadzili ostrzały zapory Zbiornika Pieczenieskiego.
Dokładnie to samo mówiono w kontekście hipotetycznego przerwania zapory Kijowskiej Elektrowni Wodnej, Kremenczuckiej Elektrowni Wodnej czy rzekomych możliwych ataków nuklearnych rosji na Ukrainę w Dniu Zwycięstwa (co powtarza się niemal każdego roku). Podobnych przykładów można znaleźć znacznie więcej.
Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy mamy tu do czynienia z informacyjno-psychologiczną operacją przeciwnika. Być może tak, a być może nie. W ludzkiej naturze leży strach przed nieznanym oraz nerwowość w sytuacjach kryzysowych, gdy hormon stresu dominuje nad innymi reakcjami. Nie bez powodu od dawna funkcjonuje powiedzenie, że „strach ma wielkie oczy”.
Należy mieć świadomość, że zagrożenia wynikające z takich uderzeń rzeczywiście istnieją i bywają bardzo poważne. Często jednak są one znacznie wyolbrzymione albo w konkretnych okolicznościach nie mają wiele wspólnego z rzeczywistością.
Dlatego nie warto reagować na apokaliptyczne komunikaty krążące w czatach czy anonimowych lokalnych kanałach. W najlepszym przypadku stoją za nimi po prostu nadmiernie pobudzeni stresem obywatele, a w najgorszym — rosyjskie boty celowo podsycające panikę. Najrozsądniejszym rozwiązaniem w takiej sytuacji jest zachowanie spokoju, trzeźwa ocena sytuacji, zapoznanie się z informacjami publikowanymi przez oficjalne źródła oraz sięgnięcie po opinie ekspertów.
Podsumowując, rosyjskie uderzenia w zaporę Zbiornika Pieczenieskiego stanowią przykład strategii łączącej militarne wyniszczanie z terrorem infrastrukturalnym. Ataki te mają realny sens wojskowy, ponieważ mogą zakłócać logistykę Sił Zbrojnych Ukrainy na tym odcinku. Jednocześnie ostrzały zapory Zbiornika Pieczenieskiego tworzą wyzwania dla okolicznych miejscowości oraz samego Charkowa. Obecnie jednak nie istnieje bezpośrednie zagrożenie zalaniem, a ewakuacja nie jest konieczna.
Prawdziwe niebezpieczeństwo wiąże się z możliwością powstania długotrwałego kryzysu w systemie zaopatrzenia w wodę. Zbiornik Pieczenieski jest głównym źródłem wody dla miasta. Każde kolejne uszkodzenie kompleksu hydrotechnicznego lub systematyczny ostrzał zapory zwiększa ryzyko destabilizacji funkcjonowania wielomilionowej metropolii.
Zapewnienie stabilności węzła hydrotechnicznego Zbiornika Pieczenieskiego jest kluczowe nie tylko dla codziennego funkcjonowania Charkowa, lecz także dla sytuacji operacyjnej na północno-wschodnim froncie w obliczu federacji rosyjskiej, która nadal systematycznie atakuje ukraińską infrastrukturę.
