Andrzej Sapkowski, autor cyklu „Wiedźmin”, błyskotliwie przekształcił słowiańską, a w szczególności polską mitologię w światowy fenomen, udowadniając, że polskie fantasy może konkurować z każdym eposem. Jednak jeśli już przeczytaliście sagę o wiedźminie Geralcie wszerz i wzdłuż, czas spojrzeć poza horyzont literatury gatunkowej. Współczesna polska proza to prawdziwy kontynent nowych nazwisk, które czekają na odkrycie przez ukraińską publiczność.
Wydawnictwo UA.News zebrało sześciu kluczowych autorów, których warto przeczytać, aby zagłębić się w świat współczesnej literatury polskiej. Warto zaznaczyć, że wszystkie ich książki mają przekład na język ukraiński!
«Legenda o Wężowym sercu, czyli Drugie słowo o Jakubie Szeli»
Autor: Radek Rak
Gatunek: historyczny realizm magiczny
Radek Rak to prawdziwy fenomen współczesnej literatury polskiej. Udowodnił, że proza gatunkowa może być sztuką najwyższej próby, łącząc dwie, wydawałoby się, niekompatybilne role: praktykującego weterynarza i autora nagrodzonego najważniejszymi nagrodami w kraju — „Nike” (polski odpowiednik Bookera) oraz Zajdla, corocznej polskiej nagrody w dziedzinie fantastyki. Jego dzieła, przesycone etnicznymi motywami Podkarpacia, to zawsze intrygujące balansowanie między rzeczywistością a magią.
„Legenda o Wężowym sercu, czyli Drugie słowo o Jakubie Szeli” to powieść, dla której warto było wynaleźć współczesną literaturę polską! Rak opiera ją na jednej z najkrwawszych kart historii — chłopskim powstaniu z 1846 roku, przekształcając je w fantasmagoryczny, nieokiełznany, wizualnie oszałamiający epos.
Zapomnijcie o schematach ludowych mścicieli. Główny bohater, Jakub Szela, otoczony jest czarownicami, diabłami, wodnikami i czarodziejami, co czyni jego dorastanie i wewnętrzne poszukiwania prawdziwym mistycznym questem. Bogactwo i bieda, szczerość i obłuda, miłość i namiętność — wszystko splata się w fantastyczny świat, w którym trudno określić, gdzie kończy się rzeczywistość, a zaczyna wyobraźnia autora.
Przygotujcie się na ironię, metafory i nieoczekiwany finał, który sprawi, że zaczniecie wątpić w to, co wiedzieliście o historii i prawdzie. To filozoficzna przypowieść, która nie żartuje i nie wybacza nieostrożności.
«Król»
Autor: Szczepan Twardoch
Gatunek: historyczny kryminał noir, drama społeczna
Szczepan Twardoch to intelektualista piszący twardo, precyzyjnie i bez zbędnego sentymentalizmu. Socjolog i filozof z wykształcenia, Twardoch konsekwentnie bada tematy tożsamości, narodowego samookreślenia i męskiej siły. Jego powieści mistrzowsko łączą dramat historyczny z kryminalnym noir, zostały przetłumaczone na wiele języków, a sam autor publicznie wspiera Ukrainę. Twardoch jest mistrzem tworzenia światów, w których moralność staje się luksusem.
Przygotujcie się na historię pachnącą krwią, potem i drogim alkoholem. Powieść „Król” opowiada o Warszawie 1937 roku — mieście, gdzie antysemityzm już wstaje, a władza należy do najsilniejszych.
Jakub Szapiro to nie tylko bokser. To żydowski król warszawskiego półświatka, prawa ręka mafijnego bossa Kuma Kaplicy. Rozwiązuje wszystkie problemy, których nie da się załatwić pieniędzmi. „Król” to historyczny kryminał noir, który natychmiast wciągnie was w brutalne życie międzywojennej Polski. Zobaczycie, jak wyglądało społeczeństwo przed katastrofą i zrozumiecie, kto tu jest prawdziwym drapieżnikiem. Jeśli lubicie ostre dramaty historyczne, gdzie główny bohater jest brutalnym, ale niezwykle charyzmatycznym antybohaterem, ta książka jest waszym kolejnym must-read.
«Bieguni»
Autor: Olga Tokarczuk
Gatunek: proza filozoficzna, powieść eseistyczna, narracja nieliniowa
Olga Tokarczuk to jedyna współczesna polska laureatka Nagrody Nobla, co uczyniło ją główną wizytówką kraju w światowej literaturze. Z wykształcenia psycholog, jej głębokie zrozumienie ludzkiej duszy przenika całą twórczość. Tokarczuk jest mistrzynią metaforycznej, nieliniowej prozy, która zmusza czytelnika do współtworzenia fabuły razem z autorką. Jej najważniejsze nagrody to Nobel, Międzynarodowy Booker oraz „Nike”.
„Bieguni” to intelektualna podróż, po której zapragniecie kupić bilet i wyruszyć w nieznane. To nie jest powieść liniowa, lecz genialny kolaż historii, esejów i refleksji, połączonych jedną obsesyjną ideą: ciągłym ruchem.
Spotkacie tu psychologa poszukującego niedoskonałości świata, kobietę uważającą, że niepokój jest jedynym świętym stanem oraz mężczyznę, który stracił rodzinę w niezrozumiałych okolicznościach podczas wakacji. Tokarczuk rozcina nasze wyobrażenie o ciele i geografii, opowiadając o anatomie poszukującym źródła bólu, a także o dziwnych losach przecinających się na lotniskach i dworcach.
«W kierunku Ksenopolis»
Autor: Krzysztof Czyżewski
Gatunek: eseistyka filozoficzna, publicystyka kulturowa, geopoetyka
Krzysztof Czyżewski jest założycielem znanego polskiego centrum kultury „Pogranicze”, które od ponad 30 lat zajmuje się przywracaniem pamięci o wielokulturowości Europy Wschodniej. Czyżewski aktywnie wspiera Ukrainę; to filozof, który przekształca teorię dialogu w praktykę życia. Jego prace, głęboko zakorzenione w tekstach Czesława Miłosza i Tomasza Venclovy, oferują rzadką perspektywę współistnienia w traumatycznej przestrzeni historycznej.
W książce „W kierunku Ksenopolis” Czyżewski przedstawia manifest wielokulturowości, w którym „Ksenopolis” to idealne miejsce, gdzie „Inny” nie jest zagrożeniem, lecz wartością. Autor mistrzowsko analizuje duchowy kod Wilna i Czerniowiec, tworząc pomost między tożsamościami ukraińskimi, polskimi i bałtyckimi.
To ostra, bolesna rozmowa o traumatycznych doświadczeniach wojny (dawniej w Jugosławii, dziś w Ukrainie), ucząca sztuki życzliwości wobec Innego. Jeśli szukacie książki, która pokaże, jak budować przyszłość nie na konfrontacji, lecz na współpracy, oferując przy tym głębokie narzędzia filozoficzne — znajdziecie ją w „W kierunku Ksenopolis”.
«Góra piasku»
Autor: Joanna Bator
Gatunek: dramat psychologiczny, epika rodzinna
Jedna z najwybitniejszych współczesnych polskich pisarek i laureatka prestiżowej nagrody „Nike”, Joanna Bator jest nie tylko autorką powieści, lecz także kulturoznawczynią i filozofką, która poświęciła znaczną część życia badaniom Japonii. To wpłynęło na jej unikalny styl. Bator pisze o kobiecych losach na tle wielkiej historii, łącząc dramat psychologiczny i obserwacje społeczne z elementami realizmu magicznego. Jej proza jest zawsze szczera i głęboko emocjonalna.
„Góra piasku” to historia pokazująca, jak polskie kobiety przetrwały w czasach, gdy waliły się mury, reżimy i marzenia. To epika rodzinna trzech pokoleń: babci Zofii, matki Jadzi i wnuczki Dominiki, mieszkających w zapomnionej przez Boga okolicy na południu Polski.
Babcia Zofia pamięta wojnę, matka Jadzia dusi się w szarej, beznadziejnej rzeczywistości socjalistycznej, a Dominika, urodzona już po zmianach, desperacko próbuje uniknąć rodzinnego przekleństwa, wykorzystując swój talent matematyczny i niezłomnego ducha. Powieść stanowi znakomity portret polskiego społeczeństwa drugiej połowy XX wieku przez pryzmat kobiecych lęków, pragnień i oporu. Chcecie zrozumieć, jak wielka historia łamie, ale nie niszczy kobiecej duszy? Ta książka jest obowiązkową lekturą.
„Kuchnia terroru” — to nie tylko reportaż, lecz historyczny thriller czytany jak najbardziej fascynująca powieść. Szablowski przemierzył cały były ZSRR, aby rozmawiać ze szczególnymi kucharzami — tymi, którzy gotowali dla kremlowskiej elity, pracowali w czasach wojen i, co najważniejsze, z tymi, którzy przeżyli Wielki Głód na Ukrainie.
Dowiecie się, jak jedzenie stawało się narzędziem manipulacji władzy: od elitarnych racji żywnościowych sekretarzy generalnych po propagandę serwowaną z każdym kotletem po kijowsku w sowieckich stołówkach. Autor mistrzowsko pokazuje, jak polityka zabijała głodem i jak kuchnia może być brutalnym zwierciadłem państwa totalitarnego. Jeśli szukacie książki, która pozwoli Wam zrozumieć historię ZSRR i Ukrainy z nieoczekiwanej perspektywy — „Kuchnia terroru” jest właśnie dla Was.
Anita Violina
