Innowacje mogą być kluczem do ożywienia gospodarczego w Ukrainie. Pomogą one zbudować zaawansowaną technologicznie gospodarkę, zwiększyć wydajność pracy i podwoić PKB, uważa Kyrylo Kryvolap, dyrektor wykonawczy Centrum Odnowy Gospodarczej, partner zarządzający Civitta Ukraine, doradca wicepremiera Ukrainy. W ekskluzywnym komentarzu dla UA.NEWS, Kyrylo Kryvolap przeanalizował nową Strategię Cyfrowego Rozwoju Innowacji Ukrainy do 2030 roku (WinWin), która została niedawno zatwierdzona przez rząd. Wizjoner mówił o znaczeniu strategii, ocenił, na ile jest ona realistyczna i podzielił się tym, czego brakuje w dokumencie.
Co Strategia Innowacji będzie oznaczać dla kraju, jego mieszkańców i gospodarki, jeśli zostanie wdrożona?
Kyrylo Kryvolap: Nagłówek dokumentu Ministerstwa Transformacji Cyfrowej stwierdza: "Strategia Innowacji, która wygrywa świat", co jest uczciwym stwierdzeniem. Ze względu na ogromne zapotrzebowanie na środki budżetowe na takie rosnące pozycje, jak bezpieczeństwo i obrona, wsparcie społeczne i odbudowa, Ukraina nie ma innej opcji na odporność podczas wojny i udaną odbudowę niż podwojenie PKB. Wymaga to inwestycji i innowacji. Jeśli Ukraina postawi na innowacyjne sektory zaawansowanych technologii i nie będzie polegać wyłącznie na handlu towarami, da nam to szansę na znaczne zwiększenie produktywności i wzrost gospodarczy.
"Dlatego też Strategia jest już dużym krokiem naprzód. Dokument określa konkretne mechanizmy rozwoju innowacji i przemysłu zaawansowanych technologii. W Europie rozwój ekosystemu innowacji to etap, który mamy już za sobą. Kraje UE wdrażały go jeszcze w latach dziewięćdziesiątych czy dziesiątych. Kiedy Polska i Węgry pogrążały się w tym procesie, UE mocno inwestowała w rozwój systemu innowacji. Przede wszystkim poprzez budowę systemu inkubatorów, akceleratorów i funduszy venture capital. To dobrze, że Ukraina dogania pod tym względem współczesny świat. Tak, nie mamy takiej kwoty finansowania, ale wykorzystanie tej funkcjonalności pozwoli innowacyjnym sektorom odnieść większy sukces i przynieść zyski, a ostatecznie przyciągnąć finansowanie z funduszy UE".
Na poziomie praktycznym pierwszą rzeczą, jaką przewiduje Strategia, są zmiany związane z rozwojem systemu innowacji w instytucjach edukacyjnych. I te proponowane zmiany wyglądają bardzo realistycznie. Ich wdrożenie powinno zakończyć się już w 2025 roku. W rzeczywistości mówimy o fundamentalnej restrukturyzacji naszych programów nauczania i mechanizmów w celu szkolenia bardziej innowacyjnych i wysoko wykształconych specjalistów. To dobry i słuszny cel. Efekt tych zmian będzie widoczny za 3-5 lat, kiedy studenci przeszkoleni zgodnie z nowymi podejściami zaczną pracować. Będzie to miało długoterminowy pozytywny wpływ.
Drugim kluczowym punktem strategii jest identyfikacja priorytetowych branż: DefenceTech, MedTech, AI, EdTech, Agritech, GovTech, GreenTech, technologie półprzewodnikowe, technologie immersyjne, technologie kosmiczne, technologie bezzałogowe i systemy autonomiczne, bezpieczna cyberprzestrzeń oraz płynna gospodarka bez granic. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ rozumiemy, że państwo nie ma wystarczająco dużo pieniędzy, aby rozwijać wszystko naraz, zwłaszcza w czasach wojny. Musimy określić, gdzie inwestować w pierwszej kolejności. Przede wszystkim powinniśmy inwestować pieniądze tam, gdzie przyniosą one szybszy wzrost PKB. Strategia, z biurokratycznego punktu widzenia, pozwala państwu i urzędnikom tworzyć odpowiednie dodatkowe zachęty, takie jak zachęty podatkowe, aby te sektory rozwijały się szybciej i przekształcały gospodarkę całego kraju.
Osobnym tematem są półprzewodniki. Europejska strategia autonomii przewiduje wyeliminowanie zewnętrznej zależności UE w kluczowych sektorach, takich jak półprzewodniki i materiały krytyczne. Półtora roku temu Unia Europejska przyjęła Chip Act i zadeklarowała, że jej celem jest zapewnienie 20% globalnego rynku półprzewodników do 2030 roku. W tym kontekście przyjęcie CHIPS Act UA i utworzenie pierwszej fabryki chipów pomoże rozwinąć przemysł półprzewodników w Ukrainie. W ten sposób mamy szansę dołączyć do UE we wzmacnianiu jej strategicznej autonomii.
Patentowanie i transfer technologii. Tutaj krótko powiem, że najwyższy czas na wprowadzenie tych zmian. Regulacja ram prawnych i ochrona praw własności intelektualnej są podobne. Ukraińskie ustawodawstwo, świadomość i infrastruktura w obecnej formie są rzeczywiście daleko w tyle za nowoczesnymi praktykami światowymi. A to często staje się przeszkodą. Jeśli chodzi o tworzenie innowacyjnych produktów i rozwiązań wykorzystujących sztuczną inteligencję, wiele firm nie współpracuje z ukraińskimi firmami z powodu niechronionej własności intelektualnej. Oczywiście zmiany są spóźnione. Dlatego Ministerstwo Transformacji Cyfrowej rozpoczęło opracowywanie Strategii Ekosystemu Innowacji już w 2021 roku. Cieszę się, że Civitta Ukraine również dołączyła do tego procesu trzy lata temu.
Kolejną pozytywną rzeczą w tym dokumencie jest to, że rozpoczął się on od szerokiego dialogu publicznego. To najlepsze narzędzie do znajdowania skutecznych rozwiązań.
Czego brakuje w strategii?
Kyrylo Kryvolap: Jest poważna kwestia, której brakuje z oczywistych powodów: pieniędzy, wystarczającego finansowania. Gdyby podobna strategia została wdrożona w UE, na finansowanie innowacji wydano by dziesiątki miliardów euro. Europa zalała ten rynek innowacji pieniędzmi, próbując dogonić USA i Chiny, i nadal to robi. Ukraina nie jest jeszcze w stanie zapewnić takiego wsparcia finansowego.
"Ale samo przygotowanie tej infrastruktury - parków przemysłowych i innowacyjnych, akceleratorów - umożliwi przyciągnięcie ogromnych środków na rozwój innowacji w miarę pogłębiania się integracji europejskiej. Tak jak zrobiły to Polska, Węgry i inne kraje UE. Owszem, na początku finansowanie będzie ograniczone, ale stopniowo będzie pojawiać się coraz więcej pieniędzy, w tym prywatne inwestycje zagraniczne. Już teraz widzimy, że na przykład finansowanie Ukraińskiego Funduszu Startupów stale rośnie. Fundusz zapewnił już ponad 8 milionów dolarów dotacji na innowacyjne programy i wsparł 380 startupów".
Od 2015 roku Ukraina jest członkiem programu Horyzont 2020. W ciągu ostatnich 5 lat ponad 250 ukraińskich firm uczestniczących w programie otrzymało 182 granty o wartości 31 830 000 euro. Obecnie Ukraina jest członkiem nowego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji "Horyzont Europa". Jego całkowity budżet wynosi 95,5 mld euro, czyli o prawie 20% więcej niż kwota przeznaczona na program Horyzont 2020 (około 80 mld euro).
Ukraiński Klaster Technologii Obronnych Brave1 zarejestrował ponad 3 100 osiągnięć krajowych innowatorów w dziedzinie technologii obronnych w ciągu półtora roku od jego utworzenia. Uczestnicy otrzymali 394 granty o wartości 420,3 mln UAH. Klaster pomaga również przyciągać inwestycje w projekty swoich członków. W 2024 roku udało nam się przyciągnąć ponad 40 milionów dolarów inwestycji, czyli 8 razy więcej niż w 2023 roku. Ogłoszony plan na 2025 r. opiewa na ponad 100 milionów dolarów.
Czy wdrożenie strategii będzie możliwe? Jakie są możliwe przeszkody? Jak realistyczna jest ta strategia w ogóle?
Kyrylo Kryvolap: Dokument zawiera skuteczne mechanizmy, które zostały już przetestowane. Ta ścieżka została przetarta przez Europę. Istnieje również plan operacyjny, który przewiduje wdrożenie większości tych środków w ciągu najbliższych 3 lat. Dlatego mogę powiedzieć, że strategia jest realistyczna. Możemy mieć tylko nadzieję, że w ślad za nią pójdą znaczne środki finansowe.
Prawdopodobnie nie mamy innego sposobu, aby uczynić Ukrainę bogatym i szczęśliwym krajem. Nie będziemy w stanie wyjść z kryzysu dzięki naszemu "dobremu położeniu geograficznemu" i "obfitości taniej siły roboczej", jak napisano w dokumentach strategicznych dwadzieścia lat temu. Te wątpliwe przewagi konkurencyjne należą już do przeszłości.
"Aby być zrównoważonym i odzyskać równowagę, Ukraina musi podwoić swój PKB. Można go podwoić, zwiększając liczbę pracowników lub zwiększając produktywność. Inne ministerstwa i instytucje pracują nad zwiększeniem liczby pracowników. Ale drugi ogromny obszar - zwiększenie wydajności pracy - zawsze dotyczy inwestycji i innowacji oraz ram prawnych".
Sektory określone w strategii jako priorytetowe z pewnością skorzystają na wdrożeniu dokumentu. I możemy zobaczyć, które to sektory. Co je łączy? Wszystkie są sektorami o wysokiej wartości dodanej. Deklarowanym celem jest, aby udział innowacyjnych produktów w PKB kraju wynosił co najmniej 15-20%. To dużo, ale to właśnie ta liczba może zapewnić, jeśli nie deklarowany "skok gospodarczy i technologiczny", to przynajmniej zrównoważony i stały wzrost gospodarczy.
