Polityka ukraińska, mimo ponad trzech dekad niepodległości, zachowuje swój tradycyjny wizerunek „klubu dla mężczyzn”. To środowisko, w którym najwyższe stanowiska, szczególnie fotel prezydenta, nigdy nie były zajmowane przez kobietę. Ten fakt stanowi wyraźny wskaźnik nierównowagi płci na poziomie absolutnej władzy politycznej. Budowanie partii, finansowanie i kontrola nad strukturami siłowymi historycznie pozostawały domeną mężczyzn.
Jednak mimo braku instytucjonalnej dominacji kobiet na najwyższym szczeblu, ukraińska scena polityczna zawsze obfitowała w niezwykle barwne, wpływowe i często kontrowersyjne kobiece postacie. Podczas gdy mężczyźni często wspinali się po szczeblach kariery dzięki cichej, stabilnej pracy partyjnej i stopniowemu przejmowaniu kontroli nad zasobami, kobiety zmuszone były wybierać drogę radykalnej ideologii, głośnego populizmu lub symbolicznego bohaterstwa, aby przebić się na polityczny Olimp.
Jak wygląda TOP-7 najbardziej znanych polityczek Ukrainy? Tematem zajął się komentator polityczny UA.News, Mykyta Trachuk.
Julia Tymoszenko
Julia Tymoszenko bez wątpienia jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych i wpływowych kobiet-polityków nie tylko w Ukrainie, ale i w całym postsowieckim regionie. Jej polityczny debiut miał miejsce jeszcze w latach 90., choć wcześniej zbudowała potężne imperium finansowe. Na początku lat 90. „gazowa księżniczka” kierowała korporacją „Zjednoczone Systemy Energetyczne Ukrainy” (EESU), która miała faktyczny monopol na handel rosyjskim gazem w Ukrainie. Ten okres wiązał się z pierwszymi sprawami karnymi, m.in. dotyczącymi przemytu waluty, choć później sprawy te zostały umorzone.
W 1997 roku Tymoszenko po raz pierwszy trafiła do parlamentu, a następnie dwukrotnie pełniła najwyższy urząd wykonawczy w państwie jako premier (w 2005 oraz 2007–2010 latach). Jej wpływ sięgnął poziomu globalnego: w 2005 roku magazyn Forbes umieścił ją na liście najbardziej wpływowych kobiet świata.
Jej kariera była pełna dramatycznych wzlotów i upadków. Najgłośniejszym wydarzeniem było jej uwięzienie w 2011 roku za nadużycie władzy przy podpisaniu kontraktów gazowych w 2009 roku, za co otrzymała siedem lat więzienia. Uznano to wówczas za polityczne prześladowanie ze strony prezydenta-uciekiniera Wiktora Janukowycza, dlatego po zwycięstwie Rewolucji Godności wyrok został unieważniony, a Tymoszenko uzyskała status więźniarki politycznej.
Jej polityczna trajektoria czasami przypomina pocisk, który leci po znanej tylko sobie ścieżce. Mimo burzliwych zmian na politycznej scenie, pozostaje jedną z najbardziej konsekwentnych w swojej lojalności wobec samej siebie i kierowanego przez nią bloku „Batkiwszczyna”. Jej polityczna żywotność, zdolność do przetrwania prześladowań karnych, więzienia i nieustannego odnawiania się są wyjątkowe w ukraińskiej polityce. Tymoszenko potrafi przekształcać największe osobiste ryzyka w trwały kapitał polityczny, co pozwala jej utrzymywać status kandydatki na najwyższe stanowiska w państwie, niezależnie od aktualnej sytuacji.
Natalia Witrenko
Nataliia Witrenko jest wyrazistym przykładem polityczki, której rozpoznawalność została zbudowana na radykalnej, konsekwentnie antyzachodniej i prorosyjskiej ideologii, co ostatecznie doprowadziło do jej całkowitej politycznej izolacji. Witrenko, doktor nauk ekonomicznych, rozpoczęła swoją działalność polityczną jako zwolenniczka socjalistycznego wyboru i obrończyni idei komunizmu.
Po zerwaniu współpracy z Ołeksandrem Morozen założyła Postępową Socjalistyczną Partię Ukrainy (PSPU), oskarżając go o „ignorowanie woli narodu”, szczególnie w kwestii przywrócenia ZSRR. Jej program polityczny miał wyraźnie antyzachodni charakter: stanowczo sprzeciwiała się wejściu Ukrainy do NATO i integracji z Unią Europejską, zamiast tego promując ideę sojuszu z rosją i Białorusią. Ze względu na swoje nietuzinkowe i konfliktowe zachowanie w przestrzeni publicznej bywała porównywana do rosyjskiego politycznego „freaka” Władimira Żyrinowskiego.
Choć Nataliia Witrenko osiągnęła znaczną rozpoznawalność medialną i była deputowaną dwóch kadencji, jej skuteczność wyborcza była niska – jej blok wyborczy nie zdołał przekroczyć progu wyborczego w wyborach do Rady Najwyższej. Pokazuje to, że ideologiczny hałas nie zawsze przekłada się na trwałą władzę instytucjonalną. Witrenko stała się symbolem siły politycznej, która świadomie wybrała całkowicie wrogi wobec Ukrainy kurs, co doprowadziło do jej ostatecznej marginalizacji i politycznej śmierci w Ukrainie.
Nadiia Sawczenko
Historia polityczna Nadii Sawczenko należy do najbardziej dramatycznych we współczesnej historii Ukrainy. Jej kariera polityczna była błyskawiczna i całkowicie oparta na statusie „więźniarki Kremla”, który uzyskała po pojmaniu i bezprawnym przetrzymywaniu w rosji. To przyniosło jej status symbolu narodowego oraz mandat poselski.
Po uwolnieniu w 2016 roku i powrocie do Ukrainy Sawczenko szybko przeszła drogę od symbolu narodowego do postaci konfrontacyjnej i pozasystemowej. Jej retoryka i działania w Radzie Najwyższej wywoływały duże zdziwienie i krytykę. Historia Sawczenko pokazuje, jak elity polityczne próbują wykorzystać silny emocjonalny kapitał bohaterstwa, lecz nie potrafią zintegrować niesystemowych postaci z mechanizmami parlamentarnymi.
Od statusu „więźniarki Kremla” i bohaterki, Sawczenko szybko przeszła do bycia nazywaną „medwedczukowską prostytutką” i „agentką wroga”. Jej polityczny upadek przypomina o ogólnej niewdzięczności opinii publicznej: od sławy bohaterki i obrończyni ojczyzny do „wroga narodu” może dzielić zaledwie jeden krok lub publiczna wypowiedź.
Nataliia Korolewska
Nataliia Korolewska reprezentuje inny model kobiecego sukcesu w ukraińskiej polityce – oparty na zasobach finansowych i lojalności wobec elit regionalnych, a nie na charyzmie. Jej działalność polityczna była zawsze powiązana z wielkim biznesem i wpływowymi strukturami wschodniej Ukrainy, zwłaszcza z „Partią Regionów”.
Szczyt władzy instytucjonalnej Korolewska osiągnęła, piastując stanowisko ministra polityki społecznej Ukrainy w latach 2012–2014. Na tym urzędzie prezentowała się jako specjalistka od spraw społecznych i obrończyni najuboższych warstw społeczeństwa. W przeciwieństwie do emocjonalnego i konfliktowego wizerunku innych kobiet z tego zestawienia, Korolewska uosabiała model polityczki-urzędniczki, której długotrwała obecność w parlamencie była wynikiem wsparcia silnej instytucjonalnej i finansowej machiny, a nie wyjątkowej osobistej charyzmy.
Po Rewolucji Godności pozostała w parlamencie, startując z list prorosyjskich frakcji, konsekwentnie pozostając wierna swojemu elektoratowi. Jej stała obecność w Radzie Najwyższej podkreśla, że niepubliczna, lecz wsparta kapitałem ścieżka polityczna może być równie trwała jak droga charyzmatycznych liderek.
Iryna Heraszczenko
Iryna Heraszczenko jest przykładem polityczki, która osiągnęła wysoki poziom instytucjonalny dzięki systematycznej pracy. Karierę zaczynała jako dziennikarka, zdobywając odpowiednie wykształcenie, a następnie uzyskała tytuł magistra polityki zagranicznej w Akademii Dyplomatycznej przy MSZ. To solidne zaplecze umożliwiło jej skuteczne łączenie doświadczenia medialnego z pełnieniem funkcji państwowych.
Heraszczenko jest posłanką do Rady Najwyższej nieprzerwanie przez cztery kadencje. Jej sukces polityczny opiera się na biegłości w grze instytucjonalnej. Znana jest z wysokiej aktywności legislacyjnej – należy do liderów frakcji „Europejska Solidarność” Petra Poroszenki pod względem liczby zgłoszonych poprawek do projektów ustaw. Ponadto, jej wpływ medialny wciąż pozostaje znaczący: znalazła się w pierwszej dziesiątce najpopularniejszych posłów-blogerów na Facebooku wśród deputowanych IX kadencji. Heraszczenko pokazuje, że systematyczna, ekspercka praca oraz zdolność realizowania skomplikowanych zadań dyplomatycznych mogą zapewnić trwałą stabilność polityczną i kierownicze role w parlamencie.
Ołena Zełenska
Ołena Zełenska uosabia nowy paradygmat wpływu politycznego w Ukrainie, w którym rola pierwszej damy wykracza daleko poza protokół. Stała się aktywną reformatorką społeczną i skuteczną międzynarodową adwokatką, wykorzystując narzędzia „miękkiej siły”. Jej wpływ koncentruje się na zmianie norm i wartości społecznych, co przynosi długofalowy efekt polityczny – w przeciwieństwie do bezpośredniego sprawowania władzy.
Centralną inicjatywą jej działalności jest program „Bez barier”, mający na celu zapewnienie inkluzywności i równych szans w społeczeństwie. Ponadto, w czasie pełnoskalowej wojny Ołena Zełenska aktywnie wykorzystuje swój międzynarodowy status do prowadzenia dyplomacji humanitarnej i kulturalnej. Jest przykładem osoby publicznej, która mimo braku formalnej pozycji politycznej potrafi mobilizować zasoby na rzecz szeroko zakrojonych reform społecznych i współtworzyć narodową strategię wartości.
Mariana Bezuhla
Mariana Bezuhła trafiła do parlamentu w 2019 roku jako przedstawicielka „nowych twarzy” i szybko stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych oraz kontrowersyjnych deputowanych. Jej kapitał polityczny opiera się niemal w całości na konfrontacyjnej retoryce oraz skandalach w mediach społecznościowych i w samym parlamencie.
Bezuhła pełniła ważną funkcję wiceprzewodniczącej Komisji ds. bezpieczeństwa narodowego, obrony i wywiadu — obszaru o kluczowym znaczeniu w czasie pełnoskalowej wojny. Jednak jej publiczne konflikty i skandale nieustannie przyciągały uwagę mediów. Jej rozpoznawalność to przykład na to, że w dzisiejszej politycznej ekonomii uwagi eskalacja konfliktów może służyć jako mechanizm przetrwania. Historia Bezuhłej pokazuje, że dla nowego pokolenia polityków większe znaczenie ma publiczna skandaliczność podtrzymywana medialnym szumem niż stabilna pozycja wewnątrzpartyjna czy instytucjonalna.
Podsumowując, kobiety przedstawione w tym TOP-7 ukazują niezwykłą różnorodność ścieżek prowadzących do wpływu politycznego. Podczas gdy Tymoszenko opiera się na wytrwałości i symbolice, Witrenko wybrała drogę ideologicznego sprzeciwu, a Zełenska — ścieżkę społecznej ewolucji.
Analiza biografii tych siedmiu najbardziej znanych kobiet ukraińskiej polityki jasno pokazuje ich wysoką skuteczność i zdolność wpływania na procesy państwowe. Z powodzeniem dominowały w różnych, czasem zupełnie odmiennych obszarach — od kierowania rządem i prowadzenia złożonych negocjacji międzynarodowych po ideologiczne konfrontacje i społeczną modernizację. Wiele z nich pełniło kluczowe funkcje: premiera, wicemarszałka parlamentu, ministra, czy pełnomocnika prezydenta.
Jednak najwyższe stanowisko polityczne — prezydentura — nadal pozostaje dla kobiet nieosiągalne. Ta bariera nie wynika z braku charyzmy, medialnej rozpoznawalności czy kompetencji ukraińskich kobiet, bo te czynniki prezentują one na najwyższym poziomie. Prawdziwa przeszkoda prawdopodobnie tkwi w niezmiennej, hierarchicznej i w dużej mierze męskiej strukturze budowy partii, finansowania kampanii wyborczych i kontroli nad kluczowymi zasobami instytucjonalnymi oraz siłowymi.
Mimo to można przewidywać, że nadchodząca polityczna epoka w Ukrainie — czas powojennej odbudowy i integracji z Unią Europejską — może stać się momentem, w którym kobieta, korzystając ze zdobytej odporności i ekspertyzy, w końcu pokona ostatnią barierę i wkroczy na bezpośrednią drogę do najwyższej władzy.
