1 września 2025 roku powstało Narodowe Stowarzyszenie Lobbystów Ukrainy (NALU). Biorąc pod uwagę, że Ukraińcy często nie rozumieją istoty lobbingu, a czasem wręcz kojarzą go z korupcją, przed Stowarzyszeniem stoi ogrom pracy – od podnoszenia standardów zawodowych po informowanie społeczeństwa.
„Naszym głównym wyzwaniem jest to, by nie wypaczyć samej istoty lobbingu, który ma połączyć wszystkie procesy, jakie w ostatnich dziesięcioleciach przybierały różne formy w relacjach między biznesem a państwem” – wyjaśnia Ołeksij Szewczuk, prezes zarządu Narodowego Stowarzyszenia Lobbystów Ukrainy (NALU), adwokat i partner kancelarii Barristers.
W ekskluzywnym wywiadzie dla UA.News Szewczuk opowiada o stanie lobbingu w Ukrainie, o tym, dlaczego ten mechanizm jest niezależny od państwa, a także o priorytetowych zadaniach NALU oraz współpracy z NAZK (Narodową Agencją ds. Zapobiegania Korupcji) i instytucjami europejskimi w Brukseli.
O instytucji lobbingu w Ukrainie i wyzwaniach, przed którymi stoi dziś
W Ukrainie instytucja lobbingu znajduje się obecnie na etapie formowania się. Sam lobbing funkcjonuje w całym cywilizowanym świecie – i jest to zjawisko zupełnie normalne. Lobbing nie ma nic wspólnego z korupcją. To sposób wykorzystywania własnych możliwości i kontaktów, które następnie przekształcane są w cywilizowane zarządzanie inwestycjami, zarządzanie projektami i budowanie relacji.
Oczywiście, w Ukrainie lobbing przybierał różne formy. Jedną z pierwszych jego prób było wprowadzenie instytucji partnerstwa publiczno-prywatnego, które jednak nie może funkcjonować bez menedżera inwestycyjnego. Również projekt „investnyan” dla biznesu był jedną z form lobbingu.
Dlatego dziś największym wyzwaniem jest niewypaczenie samej istoty lobbingu, który powinien połączyć wszystkie procesy zachodzące w ostatnich dziesięcioleciach w relacjach między biznesem a państwem.
O kluczowych celach i zadaniach Narodowego Stowarzyszenia Lobbystów Ukrainy
Na pierwszym etapie działalności NALU naszym głównym celem jest zjednoczenie wszystkich efektywnych uczestników rynku, zapewnienie im cywilizowanych warunków pracy oraz stworzenie w przyszłości standardów jakości w tej dziedzinie.
Skupiamy się na tym, aby lobbing stał się uznaną profesją. Dotychczas nie istnieje odpowiedni kod KVED (klasyfikacja rodzajów działalności gospodarczej). Zwróciliśmy się już do Państwowej Służby Statystycznej Ukrainy z prośbą o wprowadzenie odrębnego kodu KVED – „Uczciwy lobbing”. W dalszej kolejności urząd powinien wystąpić do Ministerstwa Gospodarki, które z kolei powinno wprowadzić odpowiednie zmiany.
Widzimy również pilną potrzebę kształcenia lobbystów. Każdy może zostać lobbystą i dołączyć do Rejestru Przejrzystości, jednak większość osób, które chcą zostać profesjonalnymi lobbystami – a nie są zawodowymi prawnikami, lecz po prostu skutecznymi menedżerami inwestycyjnymi – nie posiada odpowiednich umiejętności, narzędzi ani wiedzy o granicach między działaniami lobbysty a odpowiedzialnością za nie.
Dlatego Narodowe Stowarzyszenie Lobbystów Ukrainy (NALU) przywiązuje dużą wagę do programów edukacyjnych, które już skutecznie wdrażamy. Niedawno uruchomiliśmy Wyższą Szkołę Lobbingu działającą przy NALU, a w strukturze stowarzyszenia powołaliśmy Radę Opiekuńczą, stanowiącą podstawę dla programów szkoleniowych.
NALU koncentruje się również na tym, by pomóc przyszłym lobbystom uniknąć pułapek systemu podatkowego. Co więcej, naszym celem jest oddzielenie lobbystów od władzy i uczynienie z lobbingu niezależnego zawodu. Obecnie rzeczywistość wygląda tak, że lobbyści nie mogą być kontrolowani przez państwo.
Dzisiejsi lobbyści to niezależni menedżerowie inwestycyjni, którzy mogą stać się skutecznymi zarządcami potencjalnych projektów odbudowy Ukrainy.
Jak powstanie NALU wpłynie na relacje biznesu ze społeczeństwem obywatelskim i politykami
Spodziewamy się pozytywnych, jakościowych zmian w tym dialogu. Od miesiąca apeluję do przewodniczącego NAZP, by nie wypowiadał się o lobbystach bez udziału samych lobbystów.
Jestem już zmęczony powtarzaniem, że Narodowa Agencja ds. Zapobiegania Korupcji jest jedynie administratorem Rejestru Przejrzystości – to znaczy po prostu prowadzi ewidencję liczby lobbystów w kraju. W przyszłości jednak będę nalegał, aby Rejestr został przekazany Narodowemu Stowarzyszeniu Lobbystów jako organowi regulacyjnemu zawodu.
Dziś podkreślam, że NALU to społeczność, która wyznacza standardy zawodu. Wyjaśnię to na przykładzie: zwraca się do nas BlackRock jako instytucja inwestycyjna i pyta: „Czy można współpracować z lobbystą Sydorenką? Czy nie miał żadnych problemów?”. Kto ma odpowiedzieć na takie pytania? NAZK? (Narodowa Agencja ds. Zapobiegania Korupcji?) Przecież NAZK nie ma do tego uprawnień.
Dlatego Narodowe Stowarzyszenie Lobbystów Ukrainy jest w istocie punktem odniesienia i wsparcia dla przyszłych lobbystów.
O błędnym przekonaniu, że lobbing to zalegalizowana korupcja
Współczesny lobbing to zarządzanie projektami inwestycyjnymi z korzyścią dla społeczności. Natomiast korupcja to dążenie do osobistych celów i czerpanie prywatnych korzyści z dużych projektów inwestycyjnych związanych z odbudową naszego państwa. Różnica jest prosta i zasadnicza.
Czy obecne ustawodawstwo Ukrainy wystarcza do cywilizowanego rozwoju lobbingu
W Ukrainie istnieje ustawa „O lobbingu”, jednak wymaga ona dopracowania – w szczególności w kwestiach dostępu do zawodu, odpowiedzialności za działania, a także kształcenia i certyfikacji przyszłych lobbystów. Obecnie ogromna liczba kwestii i aktów prawnych wymaga harmonizacji z tą ustawą o lobbingu.
Przykład cywilizowanego, oficjalnego lobbingu zgodnego z międzynarodowymi standardami przejrzystości
Ostatnia ustawa o odpowiedzialności za utożsamianie adwokatów z ich klientami, przyjęta przy wsparciu Narodowej Izby Adwokackiej Ukrainy, stanowi klasyczny przykład cywilizowanej działalności lobbingowej.
Kiedy adwokaci – jako samoregulująca się wspólnota – zebrali się, opracowali akt normatywny i przekazali go do Rady Najwyższej, parlamentarzyści, którzy w przeszłości również wykonywali zawód adwokata, a obecnie zawiesili swoje licencje, zapoznali się z dokumentem i powiedzieli: „To świetne! To ochrona naszego zawodu. Dziękujemy, że jako specjaliści wskazaliście słabe punkty.” To był klasyczny przykład lobbingu w praktyce. Nawiasem mówiąc, jeśli zajrzeć do Rejestru Przejrzystości, obecnie aż 90% wpisów stanowią adwokaci.
O różnicy między Government Relations (współpracą z władzami publicznymi) a lobbingiem
Lobbing to ogromne morze, ocean. Government Relations to jedynie Zatoka Perska – niewielki obszar w jego obrębie. Lobbing natomiast obejmuje wiele cywilizowanych form współpracy między sektorem prywatnym a publicznym.
Międzynarodowy model pracy i standardy etyczne, na których opiera się NALU
Będziemy się kierować modelem lobbingu funkcjonującym w Wielkiej Brytanii. Z moich obserwacji i ocen wynika, że sposób działania oraz zakres odpowiedzialności lobbystów w tym kraju najbardziej odpowiadają naszym realiom. To moja subiektywna opinia – jako przewodniczącego zarządu Narodowego Stowarzyszenia Lobbystów Ukrainy (NALU). To właśnie ten model i związane z nim standardy etyczne będziemy przyjmować.
Jeśli chodzi o Rejestr Przejrzystości, warto zaznaczyć, że NALU złożyło już wniosek o wpis do Europejskiego Rejestru Przejrzystości. Dlatego w najbliższym czasie, za pośrednictwem przedstawicielstwa NALU w Brukseli i naszego reprezentanta na miejscu, zaprezentujemy w instytucjach europejskich raport o lobbingu, który został już przygotowany.
Oczywiste jest również, że Stowarzyszenie będzie zajmować się adaptacją i wdrażaniem etycznych standardów lobbingu obowiązujących w krajach kontynentalnej Europy.
Własne standardy i mechanizmy uwzględniające specyfikę polityczną i prawną Ukrainy
Nad tym będzie pracować oddzielna grupa robocza, w skład której wejdą najbardziej aktywni uczestnicy rynku lobbingu. Ale, jak to się mówi, trzeba będzie „nabić sobie kilka guzów”. Wciąż musimy dopracować i przeanalizować wszystkie problemy.
Już teraz zdarzają się bowiem sytuacje, gdy osoby wpisane do Rejestru Lobbystów pozwalają sobie obrażać kolegów po fachu. I pojawia się pytanie: kto dał wam prawo źle mówić o lobbingu? O samym zjawisku lobbingu? Powiem tak: „Nic o lobbystach bez lobbystów.”
Czytaj również:
Uczciwe lobbingowanie: Ołeksij Szewczuk wezwał NAZK do współpracy z Narodowym Stowarzyszeniem Lobbystów.
