«Odpowiadamy na pełną inwazję rosji na Ukrainę nie tylko pełną ochroną życia ludzkiego, ale także dyplomacją na pełną skalę», - powiedział prezydent Ukrainy Volodymyr Zelenskyy na szwajcarskim szczycie Globalnego Szczytu Pokoju. Zachodni obserwatorzy uważają jednak wyniki szczytu za powściągliwe.
Zwracają uwagę, że tylko 78 krajów z około stu obecnych na szczycie podpisało wspólny komunikat. W szczególności deklaracji nie poparły Arabia Saudyjska, Indie i RPA, a Chiny i Brazylia zignorowały negocjacje w sprawie zakończenia wojny na warunkach Ukrainy.
Ponadto w komunikacie uznano integralność terytorialną i suwerenność Ukrainy, ale nie wspomniano o wycofaniu wojsk rosyjskich ani o przystąpieniu Ukrainy do NATO. Oto jak zachodnie media postrzegały kulisy wielkiej dyplomacji i perspektywy negocjacji.
rosja jest daleka od izolacji
Podczas swojej ostatniej konferencji prasowej prezydent Zelenskyy powiedział, że zadaniem Ukrainy jest zwiększenie izolacji putina i upewnienie się, że rosyjskie społeczeństwo odczuje te ograniczenia. Zachodni obserwatorzy uważają jednak, że niezdolność Kijowa do pozyskania krajów Globalnego Południa pokazuje, że rosja jest daleka od izolacji. A Ukraina może jedynie liczyć na pomoc Zachodu.
Według Bloomberga wsparcie krajów Globalnego Południa, którego Kijów potrzebuje do globalnego sojuszu, wydaje się być nieosiągalne.
Należy zauważyć, że wspólny komunikat ze szczytu musiał zostać zawężony do trzech kwestii (bezpieczeństwo nuklearne i żywnościowe, zwrot jeńców wojennych i uprowadzonych ukraińskich dzieci i cywilów) i do pewnego stopnia złagodzony, aby uzyskać maksymalne poparcie ze strony krajów. Ale nawet to nie zadziałało, ponieważ komunikatu nie poparło więcej niż 15 delegatów (Irak i Indie wycofały swoje podpisy), w tym Arabia Saudyjska.
Jednak Zelenskyy odwiedził królestwo w zeszłym tygodniu, aby pozyskać wsparcie księcia Mohammeda bin Salmana. Wygląda na to, że wizyta się opłaciła, gdy Rijad wysłał do Szwajcarii ministra spraw zagranicznych księcia Faisala bin Farhana.
Minister spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kuleba był widziany obok wysokiego rangą saudyjskiego dyplomaty, gdy delegaci wyjeżdżali na spotkanie w Szwajcarii. W tym samym czasie pojawiły się pogłoski, że oczekiwany drugi szczyt odbędzie się w Arabii Saudyjskiej.
Jednak w niedzielę saudyjski podpis nie dotarł, a drugi szczyt nie został wspomniany w komunikacie. Podczas pierwszej sesji plenarnej główny dyplomata królestwa powiedział, że Kijów powinien być przygotowany na «trudny kompromis» w celu zakończenia konfliktu.
Podobne oświadczenia złożyli przedstawiciele krajów Globalnego Południa i Indii. Indyjski sekretarz stanu ds. zewnętrznych i były ambasador w rosji, Pawan Kapoor, powiedział, że tylko opcje «akceptowalne dla obu stron" mogą doprowadzić do pokoju.
Bloomberg przypisuje powściągliwość prorosyjskich krajów presji ze strony Kremla z obietnicami taniej energii, broni i przydatnych głosów w ONZ.
Ultimatum putina
Amerykański kanał telewizyjny CNN zwrócił uwagę na oświadczenie Putina, który w przeddzień szczytu w Szwajcarii przedstawił swoje warunki «ostatecznego zakończenia» wojny bardziej szczegółowo niż kiedykolwiek od początku pełnej inwazji na Ukrainę.
Oprócz wycofania sił obronnych z czterech częściowo okupowanych regionów we wschodniej i południowej Ukrainie, putin powiedział, że Ukraina powinna zostać zdemilitaryzowana, a kraje zachodnie powinny znieść sankcje wobec rosji. Dyktator zażądał również, aby jego warunki zakończenia wojny zostały zapisane w umowach międzynarodowych.
«On mówi o regionach naszego kraju i mówi, że nie zamierza przestać», - powiedział Zelenskyy w wywiadzie dla CNN Sky Tg24.
«To jest to samo, co zrobił Hitler, kiedy powiedział: 'Dajcie mi część Czechosłowacji, a to będzie koniec'. Nie można temu ufać», - powiedział Zelenskyy, odnosząc się do aneksji Sudetów przez Hitlera i nieudanej polityki ustępstw krajów zachodnich.
Ultimatum putina zostało również wspomniane przez Politico. W artykule zauważono, że Globalny Szczyt Pokoju w Szwajcarii przypominał raczej kolejne Zgromadzenie Ogólne ONZ, na którym różne kraje rozmawiały o Karcie Narodów Zjednoczonych i poszanowaniu prawa międzynarodowego.
Chociaż uczestnicy uznali, że wojna w Ukrainie powinna zakończyć się «sprawiedliwym i trwałym pokojem», nad szczytem zawisło widmo rosji. Chociaż ultimatum dyktatora zostało szybko odrzucone przez Ukrainę i jej sojuszników, wzmocniło to zrozumienie, że z Kremlem trzeba będzie się w końcu rozprawić.
«To nie były rozmowy pokojowe, ponieważ Putin nie myśli poważnie o zakończeniu wojny. Nalega na kapitulację. Żaden kraj nigdy nie zgodzi się na te skandaliczne warunki», - powiedziała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.
Zelenskyy powiedział, że ultimatum putina, wystosowane dzień przed szczytem, w rzeczywistości działało na korzyść Kijowa.
«Niektóre (kraje) zmieniły zdanie po jego ultimatum. Błędy wroga są również naszym sukcesem», - powiedział Zelenskyy.
Według Politico, dla Kijowa konferencja pokojowa była krokiem w kierunku stworzenia koalicji mediatorów, która pomoże stworzyć platformę do konfrontacji z Moskwą z pozycji siły.
«Teraz nadszedł czas na serię dwustronnych spotkań na całym świecie, które ostatecznie doprowadzą do wspólnego konkretnego planu działania na rzecz pokoju», cytuje Zelenskyy'ego. Zauważa jednak, że na szczycie szczegóły dotyczące harmonogramu i planów kolejnych spotkań pozostały niejasne.
Co dalej?
Na spotkaniu w Szwajcarii światowi przywódcy poparli wspólne oświadczenie wzywające do większej dyplomacji, ale nie zgodzili się co do tego, jak angażować się w sprawy rosji, donosi The New York Times.
We wspólnym komunikacie delegaci szczytu stwierdzili, że «dalsze zaangażowanie przedstawicieli wszystkich stron jest konieczne, aby iść naprzód». To niejasne sformułowanie podkreśla brak wspólnego stanowiska w najważniejszej kwestii spotkania: kiedy i w jaki sposób Ukraina i rosja powinny kontynuować rozmowy pokojowe.
Na porządku dziennym jest pytanie, kiedy i w jaki sposób Ukraina i rosja powinny prowadzić rozmowy pokojowe.
«Pozostaje jedno kluczowe pytanie: jak i kiedy rosja może zostać włączona do tego procesu? Dyskusje w ciągu ostatnich dwóch dni pokazały, że istnieją różne punkty widzenia», - cytuje NYT wypowiedź prezydent Szwajcarii Violi Amerd na temat perspektyw kolejnej rundy rozmów.
Szwajcarscy urzędnicy powiedzieli również, że drogą naprzód może być zaangażowanie rosji w konkretne priorytety omawiane na szczycie, w tym bezpieczną żeglugę na Morzu Czarnym i uwolnienie jeńców wojennych.
Jednocześnie Zelenskyy powiedział, że będzie kontynuował wysiłki dyplomatyczne w celu przygotowania drugiego szczytu, na którym plan pokojowy mógłby zostać przedstawiony rosji. Powiedział, że Ukraina prowadzi już rozmowy z krajami, które wyraziły zainteresowanie zorganizowaniem takiego spotkania.
Ale rosja nie wykazała żadnego zaangażowania w rozmowy. Rzecznik Kremla Dmitry Peskov odrzucił szczyt w wywiadzie telewizyjnym wyemitowanym w niedzielę, mówiąc, że «nie zamierzają rozmawiać o pokoju».
Według obserwatorów NYT, wsparcie dyplomatyczne mogłoby pomóc zakończyć wojnę i wzmocnić pozycję Ukrainy w ewentualnych rozmowach pokojowych. Jednak rozwój sytuacji na polu bitwy niewątpliwie wpłynie na proces negocjacji.
The Guardian zwraca uwagę, że na szczycie pokojowym nie dyskutowano o powojennym porozumieniu ani o nadziejach Ukrainy na przystąpienie do NATO. Tymczasem konferencja prasowa skupiła się na sytuacji na froncie.
«Naszym dzisiejszym zadaniem jest uniemożliwienie rosji odniesienia sukcesu w operacjach ofensywnych w Charkowie», - powiedział Zelenskyy.
«Sytuacja jest lepsza, ustabilizowała się i wierzę, że w najbliższej przyszłości, dzięki naszym partnerom, nasi żołnierze zostaną wzmocnieni».
Zapytany, czy zachodnia pomoc wojskowa jest wystarczająca, Zelenskyy odpowiedział: «Jest pomoc. Są poważne pakiety. Czy to wystarczy, by wygrać? Nie, nie wystarczy. Czy jest za późno? Tak, jest. Czy te pakiety zostaną wzmocnione? Pracujemy nad tym. Pracujemy nad tym każdego dnia».
Globalny szczyt w Szwajcarii, zainicjowany przez Ukrainę, może stanowić bardzo potrzebną okazję do sprawdzenia, czy porozumienie pokojowe jest rozsądne i możliwe do osiągnięcia, powiedział Walter Dorn, profesor studiów obronnych w Królewskiej Wyższej Szkole Wojskowej Kanady w Kingston, w op-ed dla NYT.
Autor generalnie neguje pozytywne oczekiwania strony ukraińskiej dotyczące sprawiedliwego pokoju i zadaje pytanie: czego Ukraina może rozsądnie oczekiwać i na jakie ustępstwa będzie musiała pójść?
Zdaniem autora, oprócz ewentualnych ustępstw terytorialnych w odniesieniu do terytoriów zajętych przez putina, Ukraina będzie musiała zrezygnować z członkostwa w NATO, przynajmniej na kilka najbliższych lat, i zamiast tego podpisać dwustronne umowy o bezpieczeństwie ze swoimi sojusznikami.
Dorn przyznaje również, że potrzebne są zabezpieczenia przed nowym wybuchem konfliktu: «Mogłoby to obejmować strefę zdemilitaryzowaną i wzajemne powiadamianie o ćwiczeniach i manewrach wojskowych. Wczesne ostrzeganie, ciągłe monitorowanie i przejrzystość są znacznie łatwiejsze w dobie nadzoru satelitarnego, zwłaszcza takiego, jaki obecnie zapewniają Stany Zjednoczone. Międzynarodowe inspekcje i siły buforowe ONZ złożone z żołnierzy spoza NATO również utrudniłyby przyszłe inwazje».
Autor przyznaje również, że zawieszenie broni lub porozumienie pokojowe dałoby rosji czas na przegrupowanie i dozbrojenie sił.
«Ale Ukraina mogłaby zrobić to samo. Oznaczałoby to również, że wszyscy jeńcy wojenni mogliby zostać zwróceni, a nie tylko małe grupy, jak strony uzgodniły do tej pory. Jednak śledztwa i procesy w sprawie zbrodni wojennych byłyby kontynuowane», - czytamy w op-edzie NYT.
Podkreślono: «Co najważniejsze, tymczasowy pokój, nawet jeśli zostanie zerwany, w końcu da ludziom w Ukrainie czas na odbudowanie swojego życia. Miliony uchodźców mogą wrócić do domu i zacząć odbudowywać swoje życie w zubożonym kraju».