11 listopada 2022 r. to kolejne „urodziny” Chersonia, kluczowego ośrodka regionalnego w południowej Ukrainie, który od marca tego roku był okupowany przez federację rosyjską. Powrót miasta pod ukraińską kontrolę stanowił ważny kamień milowy w wojnie rosyjsko-ukraińskiej, demonstrując możliwość wyzwolenia dużych miast i znacząco podnosząc morale Sił Zbrojnych i całego narodu ukraińskiego.
Dziś, dwa lata po tych wydarzeniach, UA.News postanowiło przypomnieć, jak Chersoń znalazł się pod okupacją, jak wyglądało życie w mieście w tych mrocznych miesiącach i jak ostatecznie zostało wyzwolone. Ponadto przeanalizujemy wpływ tych wydarzeń na Ukrainę i ówczesną sytuację na froncie.
Zdobycie Chersonia: pierwszy tydzień wojny
Zajęcie Chersonia miało miejsce na samym początku pełnej inwazji rosji na Ukrainę, kiedy wojska rosyjskie szybko posuwały się na południe kraju w pierwszych tygodniach lutego i marca 2022 roku. Położenie geograficzne Chersonia, który znajduje się na północny zachód od Półwyspu Krymskiego, zdeterminowało jego znaczenie dla okupantów jako węzła transportowego i gospodarczego. Zdobycie tego miasta pozwoliło rosji kontrolować część Dniepru, stworzyć trampolinę do potencjalnej ofensywy na inne regiony Ukrainy i zablokować dostęp do Morza Czarnego. Zajęcie Chersonia było jednym z pierwszych głównych zwycięstw rosji w tej wojnie, ponieważ miasto zostało całkowicie zdobyte 3 marca 2022 roku. Jednak Chersoń jest nadal jedynym ośrodkiem regionalnym, który udało się zdobyć wrogowi (a nawet wtedy nie udało się go utrzymać).
Szybkie zdobycie Chersonia było możliwe dzięki nagłej i potężnej ofensywie wojsk rosyjskich, które zastosowały taktykę blitzkriegu i intensywny ostrzał artyleryjski. Armia ukraińska nie miała wystarczających sił na południu, aby bronić miasta, ponieważ jej główne wysiłki koncentrowały się na obronie Kijowa i innych strategicznych obszarów. Ponadto krążyły uporczywe pogłoski o „kapitulacji” miasta, rozminowywaniu podejść do niego w przeddzień inwazji itp. Nie ma jednak oficjalnych wyroków sądowych w tej sprawie, a lokalne władze, które mogłyby wiedzieć więcej, albo zmarły z tajemniczych przyczyn (jak były szef Obwodowej Administracji Państwowej Hennadii Lahuta), albo są w rosyjskiej niewoli i nie ma o nich żadnych informacji (jak burmistrz Ihor Kolikhaiev).
Życie pod okupacją: opór i represje
Ale nawet pod pełną okupacją miasta, mieszkańcy Chersonia nie stracili nadziei na wyzwolenie i aktywnie demonstrowali opór wobec nowych “władz”. Po zajęciu miasta rosja szybko rozmieściła tam administrację okupacyjną.
Na wczesnych etapach życie pod okupacją było prawdziwym wyzwaniem dla mieszkańców Chersonia: masowe aresztowania i zniknięcia proukraińskich aktywistów, weteranów ATO (operacji antyterrorystycznej) i osób po prostu niezadowolonych z nowego reżimu, przymusowe rewizje i terror były na porządku dziennym. rosjanie próbowali zmusić mieszkańców miasta do zaakceptowania nowych zasad, w tym wprowadzenia rubla, zastąpienia ukraińskich symboli rosyjskimi i przygotowań do pseudo-referendum w sprawie przystąpienia Chersonia do federacji rosyjskiej. Wśród ofiar znaleźli się zwykli mieszkańcy, aktywiści, lokalni urzędnicy i dziennikarze, którzy wspierali Ukrainę.
Jednak mieszkańcy miasta aktywnie opierali się terrorowi. Pomimo groźby prześladowań, mieszkańcy Chersonia prawie do lata 2022 r. organizowali proukraińskie wiece, rozdawali patriotyczne ulotki i utrzymywali kontakt z ukraińskim wojskiem, przekazując ważne informacje o lokalizacji i ruchu rosyjskich wojsk. Ten opór z jednej strony utrzymywał wysokie morale w mieście, a z drugiej utrudniał rosyjskiej armii kontrolowanie ludności.
Warunki wstępne dla de-okupacji. Letni kontratak na południu
Około połowy 2022 roku Siły Zbrojne Ukrainy rozpoczęły przygotowania do wyzwolenia okupowanych terytoriów na południu. Po udanej obronie Kijowa i de-okupacji północnych regionów, ukraińska armia stopniowo wzmacniała swoje pozycje na południu. Pomogło również otrzymanie dodatkowej broni od partnerów międzynarodowych, w tym systemów artylerii precyzyjnej HIMARS, które stały się prawdziwym wyzwaniem dla okupantów w tamtym czasie.
Ostatecznie Ukraina rozpoczęła kontratak mający na celu osłabienie rosyjskiej logistyki wojskowej w regionie. Ważnym aspektem tej strategii było zniszczenie mostów na Dnieprze, co skomplikowało zaopatrzenie sił rosyjskich, które zostały odcięte od swoich głównych rezerw na lewym brzegu rzeki.
Kontratak w kierunku Chersonia trwał kilka miesięcy, a ukraińskie wojsko stopniowo niszczyło składy amunicji, stanowiska dowodzenia i sprzęt wojskowy okupantów. Zniszczenie mostów Antoniwskiego i Kachowskiego, a także uszkodzenie innych obiektów logistycznych, uczyniło sytuację sił wroga niezwykle trudną, zmuszając je do przejścia do defensywy i rozważenia odwrotu z prawego brzegu Dniepru.
Droga do zwycięstwa
To się w końcu stało: 11 listopada 2022 r. wojska ukraińskie wkroczyły do Chersonia, a miasto zostało wyzwolone bez aktywnych walk. Wycofanie się sił rosyjskich było w rzeczywistości wymuszonym odwrotem podyktowanym sytuacją strategiczną i niemożnością dalszego skutecznego utrzymywania swoich pozycji. Według ukraińskiego sztabu generalnego, rosyjscy wojskowi utracili zdolność do manewrowania i znaleźli się pod znaczną presją ognia ze strony ukraińskich sił zbrojnych. Niektórzy analitycy uważają, że rosjanie nawet nie wycofywali się, ale raczej “uciekali” z Chersonia.
Wyzwolenie miasta było prawdziwym triumfem Ukrainy. Nagrania mieszkańców Chersonia spotykających ukraińskie wojsko z niebiesko-żółtymi flagami stały się wirusowe. Ludzie, którzy od dawna żyli pod okupacją, wyszli na ulice, śpiewając hymn narodowy i przytulając swoich obrońców. Ten moment był bardzo wzruszający i stał się symbolem niezłomnego ukraińskiego ducha i niezachwianej wiary w zwycięstwo.
Konsekwencje wyzwolenia Chersonia
Odzyskanie Chersonia przez Siły Zbrojne Ukrainy miało znaczący wpływ zarówno na Ukrainę, jak i na rosję.
- Efekt moralny i psychologiczny. Dla Ukraińców zwycięstwo to stało się symbolem nadziei i potwierdzeniem możliwości odzyskania wszystkich okupowanych terytoriów. Zainspirowało ukraińskie społeczeństwo, jednocząc je wokół przekonania, że każdy dzień oporu przybliża zwycięstwo. Jednocześnie w rosji wywołało to falę krytyki dowództwa wojskowego, demoralizując zarówno żołnierzy na froncie, jak i społeczeństwo na tyłach.
- Sytuacja militarna na froncie. Wyzwolenie Chersonia pozwoliło Ukrainie zdobyć przyczółek na prawym brzegu Dniepru i stworzyć warunki do dalszej ofensywy. Wzmocniło to pozycje ukraińskich sił zbrojnych na południu i pozwoliło im skuteczniej wykorzystywać artylerię i systemy rakietowe na nowych granicach. Ponadto utrzymanie kontroli nad Chersoniem pomogło chronić Mikołajów i Odesę przed ewentualnymi atakami wojsk rosyjskich.
- Wpływ na politykę zagraniczną. Odzyskanie Chersonia było silnym argumentem dla społeczności międzynarodowej, potwierdzającym skuteczność pomocy udzielonej Ukrainie i wzywającym do dalszego wsparcia. Dla zachodnich partnerów sukces ten był dowodem na to, że Ukraina jest w stanie nie tylko się bronić, ale także wyzwolić swoje terytoria.
- Zwiększona presja sankcyjna na rosję. Polityczna porażka w Chersoniu zmusiła Kreml do uznania swojej słabości na arenie międzynarodowej, co przyczyniło się do zwiększenia presji sankcyjnej na rosję i wzmocniło jej izolację gospodarczą.
Dwa lata po wyzwoleniu Chersonia, dzień ten pozostaje symbolem nadziei, wiary i determinacji narodu ukraińskiego. Mieszkańcy Chersonia, którzy przeżyli okropności okupacji, nadal odbudowują swoje życie i przywracają zniszczoną infrastrukturę. Jednak to doświadczenie służy również jako przypomnienie wysokiej ceny, jaką Ukraina płaci w walce o wolność, niepodległość i swoją przyszłość. Miasto wciąż znajduje się pod ciągłym ostrzałem i, niestety, wciąż giną w nim ludzie.
Mykyta Trachuk