Ukraińska sieć energetyczna jest prawie w połowie zniszczona po zmasowanych rosyjskich atakach rakietowych. Inżynierowie energetyki codziennie pracują nad jej przywróceniem i zapewnieniem Ukraińcom regularnego dostępu do energii elektrycznej. Jednak eksperci już teraz przewidują przerwy w dostawach prądu w sezonie jesienno-zimowym.
Ivan Hryhoruk, wiceprezes Energy Club, opowiedział UA.NEWS o obecnym stanie ukraińskiego systemu energetycznego i o tym, jak przebiega jego odbudowa.
Jak bardzo ucierpiał ukraiński system energetyczny podczas wojny na pełną skalę?
Ivan Hryhoruk: Niestety, ponad 50% systemu energetycznego zostało zniszczone w tym czasie. Do tej pory udokumentowano ponad 270 uderzeń w obiekty energetyczne. Według Banku Światowego wartość pieniężna szkód wynosi około 11 miliardów dolarów, ale rozumiemy, że nie jest to ostateczna liczba.
W jaki sposób przywracany jest ukraiński system energetyczny?
Ivan Hryhoruk: Geografia odbudowy jest znacznie szersza, od wschodu do zachodu, więc możemy powiedzieć, że jest to cała Ukraina. Tempo odbudowy różni się w zależności od miejsca, charakteru zniszczeń i intensywności ostrzału oraz dostępności sprzętu. Chciałbym bardzo podziękować naszym międzynarodowym partnerom, którzy pomagają Ukrainie w tej kwestii.
Należy również zauważyć, że dzięki heroizmowi profesjonalistów z branży energetycznej, a mianowicie dyspozytorów, ekip remontowych, służb utrzymania ruchu, firm projektowych i inżynieryjnych oraz innych, margines odporności systemu elektroenergetycznego nie będzie krytycznie zagrożony. W wyniku interakcji operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej z władzami lokalnymi opracowywane są już środki zarządzania zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Obejmują one środki mające na celu zmniejszenie dziennych obciążeń szczytowych poprzez zmianę harmonogramów pracy przedsiębiorstw produkcyjnych na inne pory dnia itp.
Uzgodniono już harmonogramy wyłączeń awaryjnych, a dyspozytorzy wiedzą, jak działać w takich trybach. W przypadku poważnych awarii systemowych, podstacje zasilające również mogą zostać odłączone. W takich przypadkach odpowiednie służby uzgodniły protokoły reagowania na sytuacje awaryjne, wypadki lub uszkodzenia infrastruktury z władzami lokalnymi, Państwową Służbą Ratowniczą i administracją wojskową.
Jednocześnie trwa zakrojona na szeroką skalę kampania naprawcza. Robimy więc wszystko, aby być jak najlepiej przygotowanym na jesienny i zimowy szczyt.
Niestety, ze względu na niedobór mocy w sieci, tej zimy nie da się uniknąć przerw w dostawach prądu.
Czy centra regionalne, rejony lub miasta i organizacje usług komunalnych są gotowe na większe szkody w wyniku ostrzału i okresu jesienno-zimowego?
Ivan Hryhoruk: Opracowano instrukcję metodologiczną dla administracji regionalnych, rejonowych i terytorialnych, opartą na specyfice regionów, dotyczącą priorytetowych działań w przypadku sytuacji kryzysowych, czyli w przypadku zniszczenia infrastruktury krytycznej, co pomoże w szybkim przywróceniu tymczasowych systemów łączności, zasilania, zaopatrzenia w wodę i ciepło, a także tworzone są magazyny odpowiedniego sprzętu.
Prawie wszędzie uzgodniono podstawowe protokoły reagowania na sytuacje kryzysowe i opracowywane są zalecenia dotyczące harmonogramów korzystania z urządzeń elektrycznych w budynkach, zwłaszcza w starych budynkach wielokondygnacyjnych ze zużytym okablowaniem, aby zapobiec pożarom. Ponadto mieszkańcy osiedli w obrębie swoich budynków lub wejść, samodzielnie lub razem ze swoimi kondominiami, mogą opracować własny zestaw priorytetowych środków, otrzymać odpowiednie instrukcje lub szkolenia i zapobiec zamarznięciu systemu ogrzewania budynku oraz zniszczeniu przewodów elektrycznych w przypadku sytuacji awaryjnej.
W przypadku zniszczenia budynków mieszkalnych władze lokalne powinny zapewnić ofiarom miejsce do ogrzania się i otrzymania pomocy humanitarnej i medycznej oraz zapewnić im tymczasowe schronienie.
Ważne jest, aby wiedzieć, że we wszystkich przedsiębiorstwach, w tym we wszystkich sieciach energetycznych, przedsiębiorstwach wytwórczych, Naftogazie, przedsiębiorstwach ciepłowniczych, wodociągach, oczyszczalniach ścieków i innych, opracowano priorytetowe zestawy środków mających na celu przezwyciężenie skutków wypadków lub zniszczenia infrastruktury, więc nie ma potrzeby panikować.
Ile czasu zajmie naprawa już istniejących uszkodzeń systemu energetycznego?
Ivan Hryhoruk: Po pierwsze, warto powiedzieć o obecnych działaniach reanimacyjnych i przywracających w Zjednoczonym Systemie Energetycznym Ukrainy.
Dziś, w czasach wojny, nie ma potrzeby pełnego przywracania jednolitego systemu energetycznego, ponieważ nastąpiła masowa relokacja zakładów produkcyjnych, a także zmieniła się struktura zużycia energii elektrycznej. Głównym celem jest teraz zapewnienie niezawodnych dostaw energii do konsumentów, a branża energetyczna dobrze sobie z tym radzi.
Drugim etapem odbudowy jest powojenna rekonstrukcja IPS Ukrainy jako pełnoprawnego członka Unii Europejskiej i uważam, że proces ten potrwa od 15 do 20 lat.
Będę argumentował, że niedawno przestudiowałem kilka prognoz bardzo renomowanych światowych agencji dotyczących rozwoju światowej gospodarki i światowej energetyki w kontekście rozwoju wiodących gospodarek świata, a w szczególności UE. Na podstawie wyników tych prognoz wiodące kraje świata, w tym UE, zaczęły już opracowywać scenariusze zmian w krajowych programach rozwoju gospodarczego na lata 2023-2030.
Szczególną uwagę zwraca się na konieczność wprowadzenia działań stabilizujących rozwój przemysłu w celu utrzymania jego konkurencyjności na rynkach globalnych. Oczywiście dotyczy to również problemu optymalizacji logistyki i kosztów surowców energetycznych jako podstawy kosztów produkcji w UE.
Aby przyciągnąć inwestycje instytucjonalne w celu sfinansowania powojennego rozwoju sektora energetycznego jako składnika gospodarki Ukrainy, oprócz reparacji, funduszy Marshalla lub pożyczek gruntowych, rząd powinien rozważyć Narodowy Plan Powojennego Rozwoju Gospodarczego Ukrainy jako składnika gospodarki UE - potencjalnego państwa członkowskiego UE.
Aby podać przykład, należy zauważyć, że produkcja towarów w przemyśle UE staje się bardzo kosztowna ze względu na znaczny wzrost cen energii i wymogów środowiskowych. Modernizacja urządzeń produkcyjnych w istniejących zakładach zawsze wiąże się z ograniczeniem produkcji lub jej całkowitym wstrzymaniem, co niesie za sobą ryzyko znacznej utraty pozycji na konkurencyjnym rynku i strat finansowych.
W związku z tym istnieje potrzeba przeniesienia zakładów produkcyjnych do Rzeczpospolitej Polskiej, krajów bałkańskich, Rumunii czy na Węgry. Mam pytanie: dlaczego nie przenieść części mocy przemysłowych do Ukrainy? Przecież mamy wszystko, czego do tego potrzeba: od infrastruktury po kapitał ludzki. Jeśli nawiążemy profesjonalną komunikację w kontekście UE-Ukraina, znajdziemy fundusze na budowę nowej infrastruktury energetycznej jako części gospodarki Ukrainy, a tym samym jako części gospodarki UE.
Tylko w tym kontekście podstawowa generacja elektrowni jądrowych, hydroelektrowni, elektrowni szczytowo-pompowych i elektrowni cieplnych zacznie się rozwijać po wojnie, zapewniając synchroniczną pracę w systemie elektroenergetycznym.
Jakie są perspektywy dla wytwarzania gazu?
Ivan Hryhoruk: W strategii energetycznej UE wytwarzanie gazu zachowuje główną rolę rezerwowych mocy manewrowych, więc elektrownie cieplne pozostaną w bilansie energetycznym Ukrainy przez długi czas jako moce rezerwowe lub manewrowe. Następnie energia odnawialna będzie rozwijać się w sposób przewidywalny, zgodnie ze wszystkimi normami, zasadami eksploatacji technicznej i wymaganiami dotyczącymi jakości energii elektrycznej dostarczanej do sieci.
Przejdziemy od jakości wytwarzania energii elektrycznej do jakości usług przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej.
Państwo powinno przejąć wiodącą rolę w zagwarantowaniu realizacji inwestycji i ich zwrotu w ramach nowych programów budowy zarówno podstawowych sieci wytwórczych, jak i magistralnych i dystrybucyjnych, podjąć środki prawne w celu dostosowania ustawodawstwa i przepisów UE w Ukrainie oraz zapewnić zgodność systemu elektroenergetycznego ze standardami europejskimi.
Jeśli chodzi o magistralne sieci energetyczne, obejmuje to głównie zgodność z wymogami katalogu uzgodnionego w ramach programu integracji ENTSO-E oraz środki mające na celu przejście na niższą klasę napięcia z 750 kV na 400-220 kV, chociaż w niektórych miejscach połączenia 750 kV pozostaną ze względu na cechy techniczne.
Jeżeli chodzi o modernizację sieci dystrybucyjnych, w skrócie mamy na myśli przejście na wyższą klasę napięcia z 10 do 20 kV, ale tam, gdzie jest to właściwe, wprowadzenie najnowszych technologii, nowych rozwiązań technicznych w zakresie automatyzacji sieci elektroenergetycznych, wprowadzenie najnowszych systemów dyspozytorskich, systemów pomiarowych, cyberbezpieczeństwa, wykorzystania urządzeń przełączających i wielu innych środków opartych na zasadach i filozofii Smart grid.
Czy komponent ekonomiczny ukraińskiego rynku energii zmieni się w przyszłości?
Ivan Hryhoruk: Wracam do ekonomiki procesu: konieczne jest powolne opracowywanie nowych zasad rynkowych, ponieważ dzisiejsze zasady zostały opracowane na kolanie. Nie zostały przetestowane w trybie testowym i w krótkim czasie doprowadziły kluczowe firmy energetyczne, które pełniły funkcje PSO, niemal do bankructwa. W przyszłości należy wykluczyć możliwość subsydiowania skrośnego.
Konieczne jest również rozwiązanie starych długów między uczestnikami we wszystkich segmentach rynku.
Nawiasem mówiąc, Europa również dokonuje przeglądu swoich zasad dotyczących modelu rynku energii elektrycznej, gazu, ropy naftowej i produktów ropopochodnych. Zdali sobie sprawę, że istniejące zasady nie są opłacalne w dzisiejszych realiach, więc możemy współpracować z Unią Europejską poprzez profesjonalną komunikację.
Podsumowując, chciałbym powiedzieć o potrzebie działań społeczno-gospodarczych: zapewnienia ludności i konsumentom przemysłowym wysokiej jakości usług i towarów, takich jak gaz czy energia elektryczna. Jakość ta musi spełniać wymagania norm europejskich. Konieczne jest również opracowanie realnego mechanizmu PSO, aby zapewnić niewypłacalnej ludności niedrogą energię elektryczną i gaz, ponieważ po wojnie będzie ona niewypłacalna przez długi okres, co najmniej dekadę, dopóki nie wymyślimy mniej lub bardziej normalnych instrumentów kompensacyjnych, które działają w UE.
Autorka: Nadiia Kybukevych