Były prokurator generalny Andrij Kostin został mianowany ambasadorem Ukrainy w Holandii oraz stałym przedstawicielem przy Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej. Dwa stosowne dekrety podpisał prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski.
Jesienią ubiegłego roku to właśnie głowa państwa złożyła wniosek do Rady Najwyższej o odwołanie Kostina ze stanowiska w związku ze skandalem dotyczącym fikcyjnych orzeczeń o niepełnosprawności wśród prokuratorów regionalnych.
Portal UA.News zebrał kilka osobliwych nominacji na stanowiska w ukraińskich placówkach dyplomatycznych w ostatnich latach.
Andrij Kostin
Z czego został zapamiętany. Kostin kierował Prokuraturą Generalną od lipca 2022 do października 2024 roku.
W latach 2015–2018 odwiedzał Krym już po jego aneksji przez rosję. Twierdził, że jeździł tam z rodziną, by odwiedzić lekarza rodzinnego.
W latach 2019–2020 – jako przyszły ambasador Ukrainy w Holandii – nie ujawnił w deklaracji majątkowej, że sprzedał dwa mieszkania w Odesie, oraz zataił dochód w wysokości 1,2 mln hrywien.
W czasie pełnienia funkcji prokuratora generalnego wizerunkowi Kostina zaszkodziła również jego córka. W sierpniu 2023 roku Anastazja Kostina opublikowała na Instagramie wpis, w którym skarżyła się na życie w „Szkocji Finlandii” i wyraziła chęć „powrotu do domu w Monako”. Później przeprosiła i stwierdziła, że to był żart.
Największy skandal. W październiku 2024 roku redaktor naczelny portalu Censor.Net, Jurij Butusow, ujawnił, że 49 prokuratorów z obwodu chmielnickiego uzyskało – prawdopodobnie fikcyjnie – orzeczenia o niepełnosprawności. W proceder mieli być zamieszani była szefowa komisji lekarskiej MSEK, Tetiana Krupa, oraz jej syn Ołeksandr Krupa, który kierował oddziałem Funduszu Emerytalnego w tym samym regionie. Wcześniej służby zabezpieczyły u nich 6 milionów dolarów w gotówce, biżuterię, samochody i nieruchomości.
W reakcji na te informacje Andrij Kostin ogłosił wszczęcie szeroko zakrojonego dochodzenia wewnętrznego w całym kraju, również w centralnych strukturach prokuratury. Śledztwo ujawniło dziesiątki przypadków nadużyć związanych z orzeczeniami o niepełnosprawności i przyznawaniem świadczeń emerytalnych. Prezydent zaznaczył, że za tę sytuację odpowiedzialność ponosi również prokurator generalny.
W związku z tym, 22 października 2024 roku Kostin ogłosił rezygnację ze stanowiska. 29 października parlamentarnej Komisji ds. Bezpieczeństwa Narodowego, Obrony i Wywiadu poparła jego dymisję.
Iryna Wenediktowa
Z czego została zapamiętana. W listopadzie 2022 roku, na mocy dekretu prezydenta Zełenskiego, była szefowa Prokuratury Generalnej Iryna Wenediktowa została mianowana ambasadorką Ukrainy w Szwajcarii. Cztery miesiące wcześniej została odwołana ze stanowiska prokuratora generalnego. Funkcję tę pełniła od marca 2020 roku. Zełenski wskazywał wówczas, że w strukturach organów ścigania ujawniono liczne przypadki zdrady stanu.
Największy skandal. Iryna Wenediktowa miała nie dostrzegać masowej współpracy ukraińskich prokuratorów ze służbami specjalnymi rosji. Według danych Kancelarii Prezydenta, w 2022 roku zarejestrowano 651 spraw karnych dotyczących zdrady i kolaboracji wśród pracowników prokuratury oraz innych służb. Ponad 60 funkcjonariuszy Prokuratury i SBU pozostało na terenach okupowanych i podjęło służbę w rosyjskich strukturach.
Prezydent Zełenski podkreślił, że tak szeroka skala przestępstw przeciwko bezpieczeństwu narodowemu oraz potwierdzone powiązania między ukraińskimi funkcjonariuszami a rosyjskimi służbami rodzą poważne pytania wobec ówczesnego kierownictwa, i że każde z nich otrzyma odpowiednią odpowiedź.
W lipcu 2022 roku Rada Najwyższa Ukrainy odwołała Irynę Wenediktową z funkcji prokuratora generalnego.
Pawło Riabikin
Z czego został zapamiętany. W kwietniu 2023 r. prezydent Zełenski mianował Pawła Riabikina ambasadorem Ukrainy w Chinach. Od listopada 2021 r. do marca 2023 r. kierował Ministerstwem Przemysłu Strategicznych Gałęzi. Wcześniej był szefem Państwowej Służby Celnej, a także zarządzał lotniskiem w Boryspolu.
Sprawując te funkcje, Riabikin był zamieszany w kilka skandali. Na przykład w lipcu 2017 r. lotnisko w Boryspolu nie wyraziło zgody na współpracę z Ryanairem. Riabikin tłumaczył to tym, że niektóre wymagania przewoźnika były niezgodne z ukraińskim prawem. Irlandzki tani przewoźnik był zmuszony do odroczenia planowanego wejścia na rynek ukraiński.
Media sugerowały, że ówczesny dyrektor lotniska działał w interesie linii lotniczych UIA, należących do oligarchy Ihora Kołomojskiego.
Nie obyło się też bez nieprawidłowości w deklaracjach majątkowych. W październiku 2019 r., według danych NAZK, Pawło Riabikin, który wówczas kierował lotniskiem w Boryspolu, nie ujawnił informacji o udziałach korporacyjnych i majątku o łącznej wartości 10,6 mln hrywien.
Główny skandal dotyczył nieefektywnej pracy ministerstwa pod jego kierownictwem, które nie poradziło sobie ze swoimi zadaniami na początku pełnoskalowej inwazji rosji. Resort był odpowiedzialny za strategiczne sektory przemysłu, takie jak przemysł obronny, lotniczo-kosmiczny, maszynowy, metalurgiczny i chemiczny. Jednak według urzędników i deputowanych nie udało mu się zapewnić ciągłości produkcji ani dostosować łańcuchów dostaw do produkcji kluczowych towarów. Rozważano reorganizację ministerstwa w agencję przy Ministerstwie Obrony lub jego połączenie z Ministerstwem Transformacji Cyfrowej. Ostatecznie resort pozostał, ale z nowym kierownictwem.
Rada Najwyższa odwołała Pawła Riabikina 20 marca 2023 r. wraz z dwoma innymi członkami rządu — ministrem edukacji i nauki oraz ministrem transformacji cyfrowej.
Andrij Taran
Z czego został zapamiętany. Były minister obrony, generał Andrij Taran, w kwietniu 2022 r. został mianowany ambasadorem Ukrainy w Słowenii (pełnił tę funkcję do grudnia 2024 r.). Kierował Ministerstwem Obrony do listopada 2021 r. i był wielokrotnie krytykowany przez media za bezczynność na tym stanowisku.
Były szef resortu obrony był przede wszystkim oskarżany o osłabienie ukraińskiej armii przed pełnoskalową inwazją rosji. Nie opracował doktryny wojennej ani planu reform strukturalnych w wojsku. — Ani jeden pocisk artyleryjski, ani jedna wyrzutnia „Stugna”, ani jeden pickup nie zostały zakupione dla ukraińskiej armii — twierdził redaktor naczelny „Censor.net”, Jurij Butusow. Według niego Taran nie zrealizował państwowego zamówienia z lat 2020–2021 — Ministerstwo Obrony nie wykorzystało ponad 10 mld hrywien gwarancji państwowych na zakup uzbrojenia. Pieniądze te zostały przekierowane na projekt „Wielka Odbudowa”.
Główny skandal. Eksperci wojskowi wskazywali, że Taran jako minister obrony próbował spowalniać, a nawet blokować integrację z NATO. Mówiło się również o jego osobistym konflikcie z ówczesnym głównodowodzącym Sił Zbrojnych Ukrainy, Rusłanem Chomczakiem — obaj mieli rywalizować o zakres kompetencji.
Jako jedno z możliwych rozwiązań kryzysu rozważano jednoczesną dymisję szefa Sztabu Generalnego i ministra obrony. Po zwolnieniu Chomczaka w lipcu 2021 r., kilka miesięcy później swoją funkcję opuścił także Andrij Taran, którego dziennikarze wojskowi określali jako człowieka Andrija Jermaka, szefa Kancelarii Prezydenta.
Wałerij Załużny
Z czego został zapamiętany. 9 maja 2024 r. prezydent Zełenski mianował byłego naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych Ukrainy, generała Wałerija Załużnego, ambasadorem Ukrainy w Wielkiej Brytanii. Wojskowy pełnił swoją poprzednią funkcję przez dwa lata. To za jego kadencji kraj zdołał utrzymać linię obrony w pierwszych miesiącach zakrojonej na szeroką skalę ofensywy armii rosyjskiej.
W Kancelarii Prezydenta tłumaczono jego odwołanie koniecznością rewizji taktyki działań i przeciwdziałania stagnacji na linii frontu. Sam Zełenski powiedział dziennikarzom, że była to forma „restartu”, przebudowy i zmiany w zarządzaniu dowództwem wojskowym.
Główny skandal wiązał się z ogromną popularnością Załużnego — zarówno w Ukrainie, jak i na Zachodzie — oraz jego wysokim poziomem poparcia społecznego. W opinii publicznej zaczęto rozważać jego kandydaturę jako potencjalnego głównego rywala Zełenskiego w przyszłych wyborach prezydenckich. Ukraińskie i zagraniczne media pisały wówczas o kryzysie zaufania, jaki miał narastać między wojskowym a politycznym kierownictwem kraju.
Konflikt nasilił się pod koniec 2023 r., a na początku 2024 r. Zełenski wezwał Załużnego i poinformował go o zamiarze jego odwołania.
2 lutego tego roku Załużny zdążył opublikować felieton na łamach CNN, który został odebrany jako „odpowiedź” na zarzuty kierowane wobec niego przez prezydenta. Będąc już niemal na granicy dymisji, wojskowy przedstawił w tekście swój plan dalszego oporu wobec wroga.
Jednak 8 lutego Zełenski oficjalnie ogłosił dymisję Załużnego z funkcji głównodowodzącego Sił Zbrojnych Ukrainy i podziękował mu „za dwa lata obrony”. Wkrótce potem prezydent nadał Wałerijowi Załużnemu tytuł Bohatera Ukrainy.
