Na geopolitycznej mapie współczesnego świata konflikt indyjsko-pakistański pozostaje jednym z najstarszych i najniebezpieczniejszych punktów zapalnych. Jego historia to wielowarstwowa trajektoria rywalizacji sięgająca czasów kolonialnej przeszłości w ramach Imperium Brytyjskiego, aż po współczesność — z licznymi wojnami, próbami dyplomatycznego rozwiązania i porażkami oraz zagrożeniem eskalacji w każdej chwili.
Wiosną 2025 roku, na tle nowej fali napięcia w Kaszmirze, konflikt znów nabiera globalnego znaczenia. Dwa potężne państwa nuklearne, których łączna populacja sięga 1,7 miliarda ludzi, stoją na progu wielkiej wojny. Dotyczy to również Ukrainy, która sama znajduje się w stanie wojny z rosją, i może mieć dalekosiężne konsekwencje dla całego świata.
Konflikt indyjsko-pakistański to klasyczna lekcja pokazująca, jak nierozwiązane spory, głęboko zakorzenione historyczne urazy i błędy przeszłości mają bezpośredni wpływ na teraźniejszość. Wszystko to jest także aktualne dla rzeczywistości ukraińskiej w kontekście wojny z federacją rosyjską.
Jakie są przyczyny starcia między Indiami a Pakistanem, czy dojdzie do wielkiej wojny i jaki będzie wpływ na Ukrainę i świat? Polityczny komentator UA.News, Mykyta Trachuk, przygląda się sprawie.
Zamach terrorystyczny w Kaszmirze 22 kwietnia 2025 roku: przyczyny eskalacji
Formalnych przyczyn obecnej eskalacji, która rozpoczęła się zaledwie tydzień temu, należy szukać w zamachu terrorystycznym w stanie Dżammu i Kaszmir. 22 kwietnia 2025 roku w mieście Pahalgam islamscy terroryści zastrzelili 26 cywilnych turystów — 25 obywateli Indii oraz jednego obywatela Nepalu.
Ten akt przemocy miał wyraźnie religijny charakter. Napastnicy bezpośrednio pytali ludzi, czy wyznają islam. Niektórych mężczyzn zmuszali do zdjęcia spodni i bielizny, aby sprawdzić, czy są obrzezani. Jeśli ktoś odpowiadał, że nie jest muzułmaninem, lub jeśli nie znaleziono u niego śladów obrzezania — był natychmiast rozstrzeliwany na miejscu.
Władze Indii są przekonane, że za atakiem terrorystycznym stoją pakistańskie służby specjalne. Oficjalny Islamabad wszystkiemu zaprzecza i mówi o oszczerstwach. Po zamachu rozpoczęła się fala wzajemnych oskarżeń, masowe wydalenia obywateli Pakistanu z Indii (i odwrotnie), regularne potyczki na granicy, wysadzanie domów, w których rzekomo mieszkali terroryści, i inne działania. W efekcie dwa potężne państwa nuklearne znajdują się o krok od pełnoskalowej wojny.
Wciąż istnieje nadzieja, że sytuację uda się rozwiązać pokojowo i uniknąć wielkiej eskalacji. Jednak zamach w Kaszmirze to jedynie kolejny formalny pretekst do odświeżenia dawnych krzywd. W rzeczywistości historia i podłoże konfliktu sięgają znacznie głębiej.
Źródła konfliktu między Indiami a Pakistanem: religia, władza, Imperium Brytyjskie
Konflikt indyjsko-pakistański sięga roku 1947, kiedy to po wiekach brytyjskich rządów kolonialnych doszło do podziału Brytyjskich Indii. Podział ten został przeprowadzony w wyjątkowo krótkim czasie – dosłownie w ciągu kilku tygodni, z granicami rysowanymi ołówkiem na mapie przez białych brytyjskich dżentelmenów. Kraje rozdzielono bez odpowiedniego przygotowania administracyjnego i bez uwzględnienia złożonej lokalnej rzeczywistości etniczno-religijnej.
Tak powstały dwa nowe duże państwa. Indie zaczęły się przedstawiać jako państwo świeckie z dominującą ludnością hinduistyczną. Pakistan natomiast został utworzony jako miejsce dla muzułmanów, z dużym wpływem elit religijnych i lokalnych struktur wojskowych.
Najbardziej bolesną konsekwencją podziału był los regionu o poetyckiej nazwie Kaszmir. Muzułmańska większość oraz hinduistyczny władca — Hari Singh — stanęli przed dylematem: przyłączyć się do Pakistanu czy pozostać z Indiami. Ostatecznie maharadża Kaszmiru podpisał dokument o akcesji do Indii, co wywołało oburzenie w Pakistanie i sprowokowało pierwszą wojnę.
Pomimo dużych strat i interwencji ONZ, nie osiągnięto trwałego pokoju. Linia kontroli podzieliła region, ale kwestia polityczna pozostała nierozstrzygnięta.
Dynamika konfliktu między Indiami a Pakistanem: wojny, kryzysy i porażki dyplomatyczne
W ciągu wszystkich lat trwania konfliktu między Indiami a Pakistanem doszło do:
- trzech dużych wojen,
- czterech konfliktów zbrojnych (de facto również wojen, ale o mniejszej intensywności),
- niezliczonej liczby eskalacji i wymian ognia na granicy,
- dziesiątek (a według niektórych szacunków nawet setek) ataków terrorystycznych.
Poza tym, w 1962 roku doszło do wojny między Indiami a Chinami. W jej wyniku niewielka część północno-wschodniego Kaszmiru znalazła się pod kontrolą Chińskiej Republiki Ludowej. Oznacza to, że dziś w konflikt zaangażowane są już nie dwa, lecz trzy państwa – wszystkie z nich to potężne mocarstwa nuklearne.
Największym konfliktem w regionie była jednak wojna z 1971 roku. Trwała zaledwie 13 dni, ale pochłonęła dziesiątki tysięcy ofiar śmiertelnych. Kolejne dziesiątki tysięcy zostały ranne, a ponad 100 tysięcy trafiło do niewoli. Wojna zakończyła się w mniej niż dwa tygodnie rozpadem Pakistanu i powstaniem niepodległego państwa – Bangladeszu. Wielu Pakistańczyków do dziś wspomina tamte wydarzenia jako narodową tragedię i upokorzenie.
Równolegle postępowała militaryzacja Kaszmiru. Setki tysięcy żołnierzy, regularne starcia zbrojne, ograniczenia praw lokalnej ludności, wzrost islamskiego ekstremizmu i terroryzmu – wszystko to stało się codziennością regionu. Żadne próby dyplomatycznego rozwiązania konfliktu nie przyniosły trwałych rezultatów.
W ostatnich latach sytuacja jeszcze bardziej się zaostrzyła. W 2019 roku Indie zniosły autonomiczny status Dżammu i Kaszmiru, co wywołało falę protestów i międzynarodową krytykę. W końcu, 22 kwietnia 2025 roku, kolejny zamach terrorystyczny na turystów w Pahalgamie ponownie zaognił sytuację — Indie oskarżyły Pakistan o sponsorowanie terroryzmu, a Islamabad odpowiedział zarzutami o dyskryminację muzułmanów w Kaszmirze.
W przeciwieństwie do konfliktów XX wieku, współczesne starcie indyjsko-pakistańskie toczy się w złowrogim cieniu broni jądrowej. Indie przeprowadziły pierwszą próbę jądrową w 1974 roku, a Pakistan w 1998. Obecnie oba kraje posiadają od 150 do 170 głowic nuklearnych każda – według raportu SIPRI.
To oznacza, że każda większa eskalacja konfliktu grozi globalną katastrofą. W regionie swoje interesy ma również Chiny, co jeszcze bardziej komplikuje sytuację. Z jednej strony arsenały nuklearne powstrzymują państwa przed bezpośrednim zderzeniem. Z drugiej – podnoszą stawkę każdego incydentu.
Obecnie eksperci nie są w stanie jednoznacznie przewidzieć wybuchu nowej wojny między Indiami a Pakistanem. Ogólny konsensus brzmi: wojna jeszcze nie jest nieunikniona, ale jej prawdopodobieństwo w najbliższym czasie jest bardzo wysokie.
Jaki będzie wpływ na Ukrainę
Na pierwszy rzut oka Azja Południowa wydaje się bardzo odległa od ukraińskich problemów — to dawny spór dwóch potężnych graczy, toczący się tysiące kilometrów stąd.
Jednak we współczesnym, wzajemnie powiązanym świecie globalne konflikty mają nieprzewidywalne konsekwencje dla wszystkich, a szczególnie dla państw, które same znajdują się w stanie wojny. Dla Ukrainy konflikt między Indiami a Pakistanem stwarza kilka strategicznych wyzwań:
Rozproszenie uwagi społeczności międzynarodowej. W przypadku wojny na pełną skalę w Azji Południowej, główni gracze będą zmuszeni przekierować część zasobów i uwagi. Może to osłabić wsparcie dla Ukrainy, zmniejszyć ilość pomocy wojskowej i obniżyć poziom zainteresowania medialnego.
Ryzyka finansowe i handlowe. Ukraińska gospodarka potrzebuje stabilnych szlaków logistycznych i partnerów handlowych. Każde poważne zaburzenie w Azji odbije się na rynkach światowych, w tym na sektorze rolnym, gdzie Indie są istotnym graczem. To szczególnie ważne w kontekście eksportu żywności z Ukrainy. New Delhi pozostaje dla nas ważnym, choć nie głównym, partnerem handlowym w regionie.
Problem wyboru: Indie czy Pakistan. Ukraina ma minimalne relacje z Islamabadem — choć nie warto ich dodatkowo pogarszać. Z Indiami natomiast łączy nas długa i dość pozytywna historia współpracy, m.in. w dziedzinie handlu, energetyki, edukacji, IT itd. Nie można też pominąć gestów dyplomatycznych, takich jak wizyta premiera Narendry Modiego w Kijowie w 2024 roku. Z drugiej strony, Indie nie przyłączyły się do sankcji przeciwko Rosji i aktywnie z nią handlują, co rodzi pewne napięcia w relacjach.
W tej sytuacji, jeśli dojdzie do wojny między tymi państwami, najrozsądniejszym krokiem dla Ukrainy wydaje się polityka neutralności z dyplomatycznym akcentem na poparcie prawa międzynarodowego. Kijów powinien wzywać do deeskalacji, przestrzegania zasad suwerenności, wzajemnego szacunku i powstrzymania się od użycia siły. Nie warto powtarzać błędu z jednoznacznym poparciem Izraela w 2023 roku, co zraziło do nas wielu przedstawicieli świata arabskiego.
Z taką oceną zgadza się również dyplomata i były minister spraw zagranicznych Ukrainy Pawło Klimkin. Redakcja UA.News zapytała go, jak powinien zachować się Kijów, gdyby – przykładowo – jutro wybuchła nowa wojna indyjsko-pakistańska.
„Po pierwsze, należy rozumieć, że w życiu nic nie jest w 100% oczywiste i przewidywalne. Tej wojnie nadal można zapobiec — są na to realne szanse. Uważam też, że jeśli działania zbrojne jednak się rozpoczną, Ukraina absolutnie nie powinna opowiadać się po żadnej stronie. Wystarczy, że zachowa neutralność i będzie wzywać do zawieszenia broni” – jest przekonany Pawło Klimkin.
„Lekcje Kaszmiru” dla Ukrainy
Przypadek Kaszmiru to historia przewlekłego konfliktu, który okresowo wybucha, lecz nigdy nie zostaje ostatecznie rozwiązany. Dla Ukrainy ważne jest, by wyciągnąć z tego odpowiednie wnioski: nierozwiązane kwestie — zwłaszcza te związane z tożsamością, terytorium i religią — mogą przez lata pozostać źródłem destabilizacji.
Dlatego trzeba dążyć do długofalowego, instytucjonalnie umocowanego pokoju z jasnymi międzynarodowymi gwarancjami. W przeciwnym razie istnieje ryzyko przekształcenia konfliktu z rosją w „drugi Kaszmir” — z nieustannymi eskalacjami, utraconymi szansami na rozwój i wieczną groźbą nowej wojny.
Konflikt indyjsko-pakistański to nie tylko regionalny spór. To problem globalny, który pokazuje, jak niebezpieczne mogą być nierozwiązane spory historyczne — zwłaszcza gdy są potęgowane przez radykalizm religijny, fundamentalizm, nacjonalizm i ambicje terytorialne.
Ukraina, która sama prowadzi walkę o niepodległość i integralność terytorialną, musi w pełni zdawać sobie sprawę z wagi aktywnej dyplomacji, strategicznej neutralności w cudzych konfliktach i konieczności niedopuszczenia do długotrwałego impasu na własnym terytorium. Aby przeszłość nie niszczyła przyszłości, problemy należy rozwiązywać definitywnie — tu i teraz.
