Konflikt między KMBA a Kijowską Administracją Miejską: kto zarządza stolicą w czasie wojny?
W czasie pełnoskalowej wojny zarządzanie ukraińskimi miastami uległo istotnym przemianom. Jednym z najbardziej wymownych przykładów jest sytuacja w Kijowie, gdzie równolegle funkcjonują dwie potężne struktury administracyjne: Kijowska Miejska Administracja Państwowa (KMDA) oraz Kijowska Miejska Administracja Wojskowa (KMVA). Mimo pozornego podobieństwa nazw, pomiędzy nimi narasta coraz więcej konfliktów o kompetencje, autorytet publiczny i wpływ na decyzje dotyczące życia milionów mieszkańców stolicy.
Historia utworzenia KMVA
KMVA została powołana w pierwszych dniach pełnoskalowej inwazji rosji w Ukrainę — 24 lutego 2022 roku — na mocy dekretu Prezydenta nr 68/2022. Jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa, obrony, porządku publicznego oraz stabilnego funkcjonowania stolicy w czasie trwania stanu wojennego. Formalnie KMVA podlega Sztabowi Generalnemu Sił Zbrojnych Ukrainy oraz Kancelarii Prezydenta. Jej szef mianowany jest bezpośrednio przez Prezydenta, co automatycznie plasuje tę strukturę wyżej w hierarchii w porównaniu z KMDA, będącą częścią władzy wykonawczej.
KMDA: wybrany burmistrz i władza wykonawcza
Kijowska Miejska Administracja Państwowa (KMDA) nadal pełni funkcje samorządu lokalnego i zarządzania gospodarczego miastem. Na jej czele stoi mer miasta Witalij Kliczko, który został ponownie wybrany na to stanowisko w 2020 roku. Zgodnie z ustawodawstwem, to właśnie on pełni funkcję szefa KMDA — z wyjątkiem sytuacji, gdy prezydent podejmie inną decyzję.
Jednak w warunkach stanu wojennego KMDA de facto traci część swoich uprawnień, w szczególności w zakresie kontroli nad obiektami infrastruktury krytycznej, decyzji dotyczących bezpieczeństwa, planów ewakuacyjnych itd. Wszystkie te kompetencje przechodzą w ręce KMVA.
Konflikt Kliczko – Tkaczenko
Pod koniec 2024 roku Tymur Tkaczenko został mianowany szefem Kijowskiej Miejskiej Administracji Wojskowej (KMVA). Od tego czasu między nim a urzędującym merem stolicy Witalijem Kliczką okresowo dochodzi do sporów dotyczących podziału kompetencji w zarządzaniu miastem.
3 kwietnia 2025 roku deputowani Rady Miasta Kijowa zagłosowali za rozszerzeniem uprawnień mera miasta, motywując to koniecznością skutecznego rozwiązywania kwestii gospodarczych. Jednak już 10 kwietnia Okręgowy Sąd Administracyjny w Kijowie zawiesił obowiązywanie tej decyzji.
W odpowiedzi na to Witalij Kliczko podkreślił, że dodatkowe uprawnienia są mu potrzebne wyłącznie w celu zapewnienia funkcjonowania stolicy oraz rozwiązywania spraw samorządowych. Z kolei Tymur Tkaczenko w wywiadzie dla portalu „Chmaroczos” wyraził opinię, że w warunkach stanu wojennego tego typu inicjatywy są nie na miejscu, ponieważ – jak stwierdził – „wszyscy powinni pracować na wspólny cel”, a tworzenie nowych mechanizmów zarządzania jedynie utrudnia koordynację i wprowadza dodatkowe bariery biurokratyczne.
Istota konfliktu: władza, zasoby, kompetencje
Główne źródło napięć to podwójne zarządzanie stolicą, które powoduje prawne, organizacyjne i polityczne zamieszanie. Z jednej strony — demokratycznie wybrany mer z szerokim poparciem politycznym. Z drugiej — mianowany przez Prezydenta szef administracji wojskowej, odpowiedzialny wyłącznie przed wojskowo-politycznym kierownictwem państwa.
Konflikty między tymi strukturami często wybuchają w następujących obszarach:
Podział kompetencji. KMVA wydaje rozporządzenia, które mogą unieważniać decyzje KMDA, nawet jeśli zostały przyjęte zgodnie z uchwałami Rady Miasta.
Komunikacja z mieszkańcami. Kijowianie często nie wiedzą, która instytucja odpowiada za konkretne działania — od funkcjonowania schronów po remonty czy ćwiczenia ewakuacyjne.
Wzajemne oskarżenia. Media rejestrują przypadki otwartej krytyki KMDA ze strony szefa KMVA Serhija Popki lub innych przedstawicieli administracji wojskowej. Z kolei Witalij Kliczko mówi o próbach „uzurpacji władzy” i „umniejszaniu demokratycznego wyboru mieszkańców Kijowa”.
Podział kompetencji: kto za co odpowiada w stolicy
Równoległe funkcjonowanie KMDA i KMVA tworzy unikalną sytuację, w której w jednym mieście działają dwa ośrodki zarządzania. Choć formalnie każda z instytucji ma własne zadania, w praktyce wiele obszarów się pokrywa, co prowadzi do nieporozumień i konfliktów.
Kijowska Miejska Administracja Państwowa (KMDA)
KMDA jest organem wykonawczym samorządu lokalnego stolicy. Jej kompetencje są określone w Konstytucji Ukrainy, Ustawie „O samorządzie lokalnym na Ukrainie” oraz Ustawie „O stolicy Ukrainy – mieście-bohaterze Kijowie”. Na czele KMDA stoi mer miasta, wybierany bezpośrednio przez mieszkańców Kijowa.
Główne kompetencje KMDA:
zarządzanie gospodarką komunalną i mieszkaniową;
organizacja transportu publicznego i infrastruktury miejskiej;
opracowanie i realizacja lokalnego budżetu;
sprawy gruntowe, urbanistyka, zagospodarowanie przestrzenne;
ochrona środowiska naturalnego;
zapewnienie funkcjonowania przedszkoli, szkół, szpitali;
programy społeczne dla mieszkańców Kijowa.
KMDA współpracuje z Radą Miasta Kijowa, która podejmuje kluczowe decyzje – np. zatwierdzenie budżetu czy planów rozwoju miasta.
Kijowska Miejska Administracja Wojskowa (KMVA)
KMVA została utworzona na podstawie Dekretu Prezydenta Ukrainy nr 73/2022 oraz ustawy Ukrainy „O prawnych zasadach stanu wojennego”. Szefa KMVA mianuje Prezydent na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych Ukrainy. W warunkach stanu wojennego KMVA faktycznie ma priorytet w kwestiach bezpieczeństwa i sytuacji nadzwyczajnych.
Kluczowe kompetencje KMVA:
organizacja obrony terytorialnej i mobilizacji;
kontrola nad godziną policyjną, ewakuacją, schronami;
zapewnienie funkcjonowania obiektów infrastruktury krytycznej;
koordynacja z organami ścigania oraz Państwową Służbą Ratowniczą;
podejmowanie decyzji o ograniczeniu praw obywatelskich w sytuacjach nadzwyczajnych;
zatwierdzanie decyzji władz lokalnych, jeśli dotyczą bezpieczeństwa.
KMVA może anulować lub zawiesić decyzje KMDA, jeśli uzna je za zagrażające obronie lub bezpieczeństwu miasta.
Chociaż obie struktury teoretycznie mają swoje wyraźne obszary odpowiedzialności, w praktyce pojawiają się liczne konflikty:
Problemy prawnego uregulowania
Obecnie nie istnieje jasny mechanizm prawny, który określałby równowagę władzy między KMVA a KMDA. Ustawa „O prawnych zasadach stanu wojennego” nie zawiera szczegółowego opisu współpracy administracji wojskowych z lokalnymi organami władzy, co stwarza przestrzeń do konfliktów.
KMDA wielokrotnie zwracała się do Rady Najwyższej z żądaniem wyraźnego uregulowania prawnego statusu administracji wojskowych. Jednak odpowiednie projekty ustaw pozostają na etapie dyskusji.
Status prawny i rola rejonowych administracji państwowych (RDA) w Kijowie
Z prawnego punktu widzenia Kijów jest miastem o szczególnym statusie, podzielonym na kilka administracyjnych rejonów. Każdy rejon posiada swoją rejonową administrację państwową (RDA), która jest wykonawczym organem władzy państwowej na poziomie rejonowym.
Szefów rejonowych administracji państwowych mianuje i odwołuje wyłącznie Prezydent Ukrainy na wniosek Kijowskiej Miejskiej Administracji Wojskowej lub odpowiednich centralnych organów władzy wykonawczej. Oznacza to, że RDA w Kijowie nie podlegają bezpośrednio Kijowskiej Miejskiej Administracji Państwowej (KMDA) ani merowi miasta, lecz stanowią część pionu władzy wykonawczej państwa, który jest formowany przez Prezydenta.
W związku z tym, w świetle prawa rejonowe administracje państwowe w Kijowie są narzędziem scentralizowanego zarządzania, które jest wzmacniane szczególnym statusem administracji wojskowej w warunkach stanu wojennego. Wykonują one funkcje organizacji i kontroli przestrzegania programów państwowych, norm bezpieczeństwa, mobilizacji, ochrony cywilnej oraz innych uprawnień delegowanych przez władze centralne.
To prawnie ustanawia podział kompetencji władzy: władze miejskie (KMDA i mer) zarządzają sprawami samorządu lokalnego oraz funkcjami gospodarczymi, natomiast rejonowe administracje państwowe zapewniają realizację polityki państwowej (lokalnej) na terenie rejonów.
To właśnie przez ten mechanizm mianowań powstaje podwójna pionowa struktura władzy w Kijowie, która w warunkach stanu wojennego nabiera szczególnego znaczenia, ale jednocześnie wywołuje konflikty między samorządem lokalnym a władzą państwową.
Co robić mieszkańcom Kijowa w warunkach podwójnego zarządzania
W sytuacji, gdy stolica faktycznie ma dwa ośrodki władzy, a kompetencje między nimi nie zawsze są jasno rozgraniczone, mieszkańcom ważne jest, aby pozostać świadomymi, ostrożnymi i aktywnymi. Oto kilka praktycznych wskazówek:
- Sprawdzaj źródła informacji
Zawsze weryfikuj oficjalne komunikaty KMDA, KMVA oraz innych organów (Państwowa Służba Ratownicza, policja, Ministerstwo Zdrowia itd.) na ich oficjalnych stronach internetowych i profilach w mediach społecznościowych. Unikaj fałszywych informacji i paniki, zwłaszcza w warunkach stanu wojennego.
2. Znaj swoje prawa
Mieszkańcy Kijowa mają prawo zwracać się do obu administracji — zarówno do mera miasta, jak i do szefa KMVA. Jeśli nie otrzymasz odpowiedzi z jednej instytucji, zwróć się do drugiej. W przypadku naruszenia praw — do rzecznika praw obywatelskich, prokuratury lub sądu.
3.Dokumentuj problemy — składaj pisemne zgłoszenia
Jeśli chodzi o schrony, sprawy komunalne, usługi społeczne — składaj pisemne wnioski, petycje lub zgłoszenia przez serwisy elektroniczne. Tworzy to oficjalny ślad i pozwala wymusić reakcję.
4.Bierz udział w konsultacjach społecznych
Nawet w warunkach stanu wojennego odbywają się sesje Rady Miasta Kijowa, konsultacje z mieszkańcami, wysłuchania publiczne. Dołączaj do nich — zwłaszcza jeśli dotyczą zabudowy, transportu czy bezpieczeństwa w Twojej dzielnicy.
5.Wspieraj inicjatywy sprzyjające koordynacji
Dziś szczególnie ważne są projekty łączące społeczność i władze — od inicjatyw wolontariackich po monitorowanie schronów czy pomoc dla Obrony Terytorialnej. To wzmacnia kapitał społeczny i presję na urzędników.
KMVA i KMDA: starcie prezydenta z samorządem lokalnym?
Sytuacja w Kijowie podczas stanu wojennego pokazuje trudne współistnienie dwóch struktur administracyjnych — Kijowskiej Miejskiej Administracji Państwowej (KMDA) oraz Kijowskiej Miejskiej Administracji Wojskowej (KMVA). KMVA, kierowana przez szefa powołanego przez Prezydenta, ma priorytet w kwestiach bezpieczeństwa i obrony, podczas gdy KMDA, pod kierownictwem wybranego mera, odpowiada za zarządzanie gospodarczą i samorząd lokalny. Brak jasnych regulacji prawnych dotyczących podziału kompetencji powoduje konflikty, które utrudniają skuteczne zarządzanie miastem.
Aby przezwyciężyć te problemy, konieczne jest uregulowanie prawnego statusu administracji wojskowych w ustawodawstwie oraz ustanowienie jasnych mechanizmów koordynacji między KMVA i KMDA. Jednocześnie mieszkańcom Kijowa ważne jest, aby zachować świadomość prawną, korzystać ze swoich praw oraz aktywnie współpracować z obiema strukturami, aby chronić swoje interesy i zapewnić stabilność życia miejskiego w trudnych warunkach.
