Obecnie organy ścigania badają ponad trzysta przypadków oszustw i nadużyć w zakresie pomocy humanitarnej i charytatywnej dla SZU i ofiar wojny, a cyberpolicja ujawniła ponad 500 innych oszustów «charytatywnych».

 Opowiadamy, jak nie dać się oszukać przez pseudo wolontariuszy i mieć pewność, że pomoc trafi do celu, a także dzielimy się zaufanymi linkami charytatywnymi i rzetelnymi projektami wolontariackimi.

 

Pseudo wolontariusze: główne oznaki

 

1. Brak dokumentów potwierdzających lub regulujących działalność wolontariatu

• Każdy obywatel ma prawo sprawdzić dokumenty wolontariusza, ponieważ te informacje są jawne. Jeśli wolontariusz nie chce pokazać Ci dowodu tożsamości, jest to oznaka oszustwa.


• Prawdziwi wolontariusze nie chodzą z pudłami w transporcie i nie nękają ludzi.

Na co zwrócić uwagę:

Osoba zbierająca środki na dowolne potrzeby najlepiej powinna mieć kartę wolontariusza, pełnomocnictwo lub umowę z obywatelem, dla którego zbiera środki/umowę z organizacją udzielającą pomocy wolontariuszowi.

Zaświadczenie wolontariusza mogą być wydawane przez władze lokalne - burmistrza, rady miasta lub powiatu albo Obwodową Administrację Państwową (Obwodową Administrację Wojskową). Karty wolontariusza mogą być również wydawane przez organizacje publiczne, fundacje charytatywne, sztaby lokalnej Obrony Terytorialnej lub Sił Zbrojnych oraz placówki medyczne.

Umowa o wolontariat z organizacją musi zawierać w szczególności opis działania (zadania) wolontariackiego oraz okres jego wykonywania.

Dokumenty organizacji pozyskującej środki. Organizacja pomocowa musi być zarejestrowana i posiadać status organizacji charytatywnej lub stowarzyszenia publicznego. Jeśli zostaniesz poproszony o przekazanie pieniędzy organizacji komercyjnej, może to być oznaką oszustwa.

Należy również przyjrzeć się statusowi non-profit organizacji charytatywnej lub wolontariackiej - wyciąg z rejestru organizacji non-profit może to potwierdzić. Nie jest to oczywiście główny atrybut prawdziwych wolontariuszy, ale status ten zwalnia organizację z opodatkowania, więc większość poważnych organizacji charytatywnych stara się go uzyskać od razu.



Ukraiński Pierwszy Bank Transakcyjny IBOX BANK, który od początku wojny aktywnie angażuje się w działalność charytatywną i wsparcie dla organizacji charytatywnych, mówi, że kilka służb w instytucji finansowej zajmuje się sprawdzaniem dokumentów wolontariuszy.

«Służby bezpieczeństwa, monitoring finansowy, compliance, prawnicy - sprawdzają wszystkie organizacje, które zwracają się do IBOX Banku JSC o pomoc charytatywną. Jednocześnie wszyscy wolontariusze muszą posiadać standardowy zestaw dokumentów określonych przez ustawodawstwo ukraińskie - zaświadczenie o rejestracji, statut, faktury i świadectwa odbioru dostaw. Biorąc pod uwagę okoliczności wojny, wszystkie oddziały banku są otwarte 24 godziny na dobę. Wierzymy, że razem zrobimy wszystko, co jest dziś potrzebne i zwyciężymy.» 

Fundacja Charytatywna Fenyx Group, która od 2020 roku pomaga cywilom, dzieciom, wojsku i instytucjom medycznym, opowiada jak w ciągu kilku dni otrzymała zgodę na przekazanie donatów z IBOX BANKU. Pomoc charytatywna w postaci przekazanych środków była skierowana na potrzeby przesiedlonych dzieci z Mariupola, które zostały przeniesione do obwodu dniepropietrowskiego i rozmieszczone w aulach szkół.

 

Należy dodać, że nie każda organizacja charytatywna czy organizacja obrony cywilnej ma prawo zbierać fundusze dla wojska i kupować sprzęt czy wyposażenie dla naszych obrońców. Statut organizacji musi określać zakres działalności charytatywnej jako «wspieranie zdolności obronnych i gotowości mobilizacyjnej kraju oraz ochrona ludności w czasie pokoju i w sytuacjach kryzysowych w czasie wojny». Albo statut powinien stwierdzać, że organizacja ma prawo angażować się we «wszystkie obszary działalności charytatywnej określone przez prawo».

Jakie są pułapki: W Ukrainie nie ma publicznego rejestru wolontariuszy - jest rejestr prowadzony przez organy podatkowe, a głównym celem takiej rejestracji jest uniknięcie ewentualnych roszczeń ze strony organów podatkowych. Wpisanie do rejestru wolontariuszy przez organy podatkowe jest prawem, a nie obowiązkiem.

W związku z tym nie jest konieczne uzyskanie pozwolenia lub poddanie się jakiejkolwiek rejestracji, aby czynić dobre uczynki. Większość dobroczyńców dba jednak o dokumenty potwierdzające, ponieważ przyczynia się to do wzrostu zaufania obywateli i zwiększa skuteczność pomocy.

«Wolontariusze nie mają oficjalnego statusu i raczej go nie otrzymają. To jest jednak niedobrze. Powinien być status. Nie wszyscy wolontariusze są celebrytami, jest wiele osób, które są tym, co nazywam «cichymi bohaterami», którzy wykonują ogromną pracę na froncie... Na tym etapie mamy ten osobisty format wolontariatu. Łatwiej jest ludziom pracować samodzielnie, w oparciu o swój autorytet.»

2. Sprawozdawczość w zakresie wydatkowania środków i rachunki

Dziś wielu wolontariuszy nie rejestruje organizacji i zbiera fundusze na osobistych kartach. Takie działania opierają się wyłącznie na zaufaniu i autorytecie wolontariusza. Często ta metoda jest również wykorzystywana przez oszustów, dlatego warto wysyłać pieniądze na prywatne konto tylko wtedy, gdy znamy daną osobę i mamy do niej zaufanie.

«Nasze społeczeństwo chętniej przekazuje środki na prywatne karty wolontariuszom niż na konta organizacji czy samorządów. W końcu jest to łatwe do wyjaśnienia. Widać bowiem wyraźnie osobę na miejscu, co robi i jak to robi. To wiarygodność budowana przez lata.»

Sumienni wolontariusze i organizacje muszą potwierdzać otrzymanie i wydatkowanie środków raportami: paragonami zakupu, zdjęciami, wyciągami z konta itp.

Petro Melnyk, Prezes Zarządu IBOX BANK, zwraca uwagę, że IBOX BANK przekazał całą flotę pojazdów pancernych na potrzeby Sił Zbrojnych i armii jeszcze w początkowym okresie wojny. Instytucja finansowa kontynuowała również pomoc dla jednostek wojskowych, które zwracały się do banku o pomoc docelową.

«Ważne jest, aby zapewnić dokładną i terminową ukierunkowaną pomoc dla poszczególnych bojowników na linii frontu oraz dla jednostek wojskowych na froncie. Na przykład, nasz były pracownik, pułkownik rezerwy, pseudonim «Swat», zajmuje się szkoleniem bojowników obrony terytorialnej i zwrócił się do nas z prośbą o udzielenie pomocy dla ośrodka szkolenia chętnych, który jest częścią darnyckiego OT w Kijowie. Oczywiście nie mieliśmy prawa odmówić.» 

3. Informacja o organizacji charytatywnej lub o wolontariuszu

Strona internetowa organizacji: jak powinna wyglądać

Większość poważnych organizacji charytatywnych posiada stronę internetową, na której powinny znajdować się wszystkie informacje potwierdzające działalność charytatywną: dokumenty organizacyjne, dane zarządu i przedstawicieli regionalnych, adresy biur i przedstawicielstw, dane kontaktowe (numery telefonów, pod którymi można się skontaktować, strony w sieciach społecznościowych lub messengerach), sprawozdania finansowe, rozliczenia, zdjęcia itp.

Jeśli strona organizacji jest «pusta» lub nieaktywna od dłuższego czasu, warto dowiedzieć się o niej więcej - w wielu przypadkach googlowanie pomoże zidentyfikować oszusta.

Sprawcy często tworzą kopie stron internetowych prawdziwych organizacji charytatywnych lub organizacji społecznych. Takie strony są wizualnie podobne do stron prawdziwych organizacji charytatywnych, ale różnią się adresem strony. W najlepszym wypadku na stronie znajdzie się reklama z kontami sprawców, na które można rzekomo przelać środki na potrzeby wojskowe, leczenie, pomoc humanitarną itp. W najgorszym wypadku może to być portal phishingowy, za pośrednictwem którego oszuści mogą wykraść Twoje pieniądze, hasła, dane kart i dane osobowe.

Aby nie natknąć się na oszustów, należy:

• Sprawdź nazwy stron, na które wchodzisz i na których podajesz swoje dane osobowe. Adresy prawdziwych i fałszywych stron internetowych mogą się różnić nawet o jeden lub więcej znaków.


• Portal prawdziwej organizacji można znaleźć na jej zweryfikowanej stronie w sieciach społecznościowych.


• Z reguły zasoby prawdziwych dobroczyńców pojawiają się w wynikach wyszukiwania wyżej niż zasoby oszustów.

Oszuści i pseudo wolontariusze często rozsyłają na messengerach, sieciach społecznościowych, w mailach czy SMS-ach wiadomości ze szkodliwymi linkami do zbierania funduszy. Lepiej nie podążać za takimi linkami, ale jeśli chcesz pomóc, sam wejdź na zasoby internetowe danej organizacji, wpisując jej nazwę lub stronę internetową w wyszukiwarce.

Należy zauważyć, że szkodliwe mailingi są regularnie zgłaszane przez Państwową Służbę Bezpieczeństwa oraz Zespół Reagowania na Incydenty Komputerowe Ukrainy (CERT-UA).

Pseudo wolontariusze mogą również zbierać pieniądze w imieniu instytucji lub struktur państwowych - na przykład w marcu pojawił się fałszywy mailing rzekomo od NBU - regulator natychmiast obalił oszukańcze inicjatywy na swoich oficjalnych kanałach. Jeśli widzisz ogłoszenie o zbiórce pieniędzy od władz/samorządu lub jakiejkolwiek innej organizacji/funduszu - nie bądź leniwy i wejdź do ich oficjalnych zasobów i sprawdź informacje.

Strona w sieciah społecznościowych: na co zwracać uwagę

Wielu wolontariuszy i organizacji zbiera obecnie pomoc również w sieciah społecznościowych. W takim przypadku należy sprawdzić, kiedy strona została założona i jaka była jej poprzednia aktywność. Nie należy zapominać, że strony społecznościowe są często wynajmowane.

Należy również zwrócić uwagę na zachowanie wolontariusza. Prawdziwi wolontariusze nie zachowują się agresywnie, natrętnie ani zbyt uporczywie.

4. Treść ogłoszenia

Jeśli masz podejrzenia co do paragonów lub sprawozdawczośi wolontariusza lub fundacji, skontaktuj się z organizacją lub osobą, dla której zbierane są środki. Jest to najprostszy (ale zwykle najdłuższy) sposób na sprawdzenie inicjatywy.

Nierzadko zdarza się, że oszuści są bardzo dokładni w swoich stronach w sieciach społecznościowych, a obecność fotoreportaży nie zawsze jest dowodem na legalną działalność. Można też sprawdzić, czy organizacja eksponuje własne zdjęcia towarów zakupionych na cele charytatywne poprzez Google Images.  Pseudo wolontariusze często tworzą fałszywe ogłoszenia, aby zebrać pieniądze na leczenie osób rzekomo dotkniętych agresją militarną - zdjęcia «ofiar» pochodzą z Internetu lub tych samych sieci społecznościowych - można to sprawdzić w podobny sposób.

Można zrobić wyszukiwanie tekstowe w Google lub na Facebooku, aby zweryfikować ogłoszenie - jeśli ogłoszenie zostało stworzone przez oszustów, może wyskakiwać w publikacjach innych wolontariuszy i organizacji, które nie mają pojęcia o nowej zbiórce lub współpracy z pseudo wolontariuszami.

Osoba potrzebująca pomocy może też natknąć się na pseudo wolontariuszy. Oszuści zazwyczaj wykorzystują strony phishingowe lub stary schemat polegający na rozmowach telefonicznych, podczas których oferują przelanie pieniędzy na kartę «ofiary». W efekcie łatwowierni obywatele zostają podstępem zmuszeni do przekazania własnych środków finansowych przestępcom, bądź też podstępem wykradają dane osobowe i dane kart płatniczych i sami wchodzą w posiadanie pieniędzy.

Ważną kwestią jest jakość produktów dostarczanych przez wolontariuszy. Ukraińskie organy ścigania badają wiele przypadków dostarczania SZU niskiej jakości pancerzy, hełmów itp. Słabe jakościowo produkty nie zawsze są winą wolontariusza. Organizacje charytatywne powinny jednak sprawdzić, czy to, co dostarczają, nadaje się do użytku i jest wygodne, ponieważ od tego zależy zdrowie i życie ludzi.

«Kiedy robiliśmy mackintoshe dla obrony terytorialnej, poszliśmy do firmy, która produkuje wysokiej jakości tkaniny wodoodporne. Kupiliśmy tkaninę, uszyliśmy wersję próbną według wojskowego wzoru i daliśmy chłopakom do przetestowania w terenie. Gdy otrzymali odpowiedź, że nasze mackintosy są super, bo spełniają ich wymagania, uszyliśmy całą partię. Minusem jest to, że taka staranna organizacja zajmuje dużo czasu. Oczywiście jest to również kwestia uczciwości tych, którzy tworzą produkty.»

Kluczowe oznaki oszustw od Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony

Centrum przeciwdziałania dezinformacji przy Radzie Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy opisało najczęstsze objawy oszustw internetowych pod pozorem apeli o pomoc:

• Wskazane są nieoficjalne kanały komunikacji (osobiste telefony komórkowe, karty bankowe)


• Brak odniesienia do oficjalnych przedstawicieli społeczności wolontariuszy/OAP/Red Cross


• Prośby zbyt szczegółowe lub niejasne (np. noktowizory 7.62 Grey Wolf), prośby o drogi sprzęt medyczny/wojskowy


• Akcentowanie emocji winy, żalu, tekst często podkreślany jest dużymi literami i wykrzyknikami


• Sumy zebrane bez narzędzia do ich zliczania (czeki, Patreon, platformy crowdfundingowe)


• Tłumaczenie automatyczne (zbyt wiele rusycyzmów, niewłaściwe formy wyrazów)


• Zbyt oczywiste prośby (jedzenie, leki)

Jak pomóc wojsku i ofiarom wojny: sprawdzone źródła

Rachunek specjalny NBU

Narodowy Bank Ukrainy zaraz po pełnoskalowej inwazji federacji rosyjskiej otworzył specjalny rachunek, na którym gromadzono środki na wsparcie sił zbrojnych, a później dodano rachunek na pomoc humanitarną.

W sprawie przelewów do wojska należy kierować się tym linkiem:

https://bank.gov.ua/ua/about/support-the-armed-forces

Przelewy na pomoc Ukraińcom dotkniętym rosyjską agresją tutaj:

https://bank.gov.ua/ua/about/humanitarian-aid-to-ukraine

Ze szczegółami dotyczącymi oficjalnego konta specjalnego można zapoznać się na stronie NBU.

 

UNITED24

UNITED24 — to globalna platforma fundraisingowa wspierająca Ukrainę. Został uruchomiony 5 maja 2022 roku z inicjatywy prezydenta Ukrainy Volodymyra Zelenskiego. Jej celem jest stanie się głównym oknem do zbierania datków na wsparcie naszego kraju.

Wszystkie środki trafiają na konta Narodowego Banku Ukrainy i są rozdzielane przez odpowiednie ministerstwa na główne potrzeby w trzech obszarach:

• obronność i rozminowywanie


• pomoc medyczna


• odbudowa Ukrainy

Przekazanie pieniędzy na rzecz armii poprzez aplikację Diia

W aplikacji Diia można przekazać pieniądze na rzecz sił zbrojnych w ramach inicjatywy UNITED24. Wpłaty można dokonać z karty bankowej lub za pośrednictwem e-portfeli GPay lub Apple Pay.

 

Fundacja «Wróć żywy»

Fundacja «Wróć żywy» to jedna z największych fundacji zajmujących się pomocą dla ukraińskich wojskowych, założona jeszcze wiosną 2014 roku.

Środki na wsparcie armii można przekazać na stronie organizacji. Dostępne są zarówno płatności w obrębie Ukrainy, jak i przelewy z zagranicy w walucie obcej. Wpłat można dokonywać również w kryptowalucie. Istnieje również możliwość złożenia na portalu funduszu wniosku od szefów jednostek SZU o ich pilnych potrzebach.

Należy zaznaczyć, że przed uruchomieniem platformy UNITED24 środki na «Wróć żywy» były zbierane w Diia.

 

Platforma eDopomoga

єДопомога portal - social.edopomoga.gov.ua - ukierunkowana pomoc dla konkretnych osób. Stworzony przez Ministerstwo Polityki Społecznej Ukrainy przy wsparciu Ministerstwa Transformacji Cyfrowej Ukrainy oraz UNDP przy wsparciu finansowym Szwecji w celu zaspokojenia pilnych potrzeb obywateli, którzy ucierpieli lub zmienili miejsce zamieszkania w wyniku agresji rosyjskiej.

Portal pozwala pomagać zdalnie, przekazując w kilku kliknięciach środki na konkretne potrzeby, pomagać osobiście osobom w pobliżu - np. kupować żywność lub przedmioty i przekazywać je z rąk do rąk. Możesz również zostawić formularz zgłoszeniowy na stronie internetowej, jeśli potrzebujesz pomocy.

 

Platforma VzaimoDiia

Stworzona dla interakcji między władzami a instytucjami społeczeństwa obywatelskiego, platforma specjalizuje się obecnie we wspieraniu i informowaniu Ukraińców w czasie wojny.

Na portalu powstały osobne działy - jak pomóc (w szczególności finansowo) oraz jak uzyskać niezbędne wsparcie.

W zakładce «Pomoc finansowa dla Ukrainy» możesz wybrać obszary, na które chciałbyś/chciałabyś przekazać środki. Każdy link otwiera listę sprawdzonych organizacji charytatywnych i inicjatyw rządowych:

• Pomoc dla Wojska, Policji, Gwardii Narodowej


• Pomoc dla armii i potrzeb humanitarnych w kryptowalucie


• Pomoc wolontariuszom/pomoc humanitarna


• Fundacja na rzecz odbudowy gospodarczej, odbudowy przedsiębiorstw i zniszczonej infrastruktury


• Według miasta


• Inna pomoc finansowa


• Wsparcie ukraińskich marek

a VzaimoDii jest też duży przewodnik z doborem kont dla pomocy wojskom, wolontariuszom i medykom.

Aplikacja mobilna IBOX BANK

Unowocześniona aplikacja mobilna IBOX BANK umożliwia szybkie i łatwe przekazywanie darowizn dla obrońców Ukrainy (środki trafiają na specjalne konto NBU) za pomocą kilku kliknięć.

 

    Jak przekazać darowiznę na rzecz Sił Zbrojnych Ukrainy za pośrednictwem aplikacji IBOX BANK

• Aby pomóc Siłom Zbrojnym Ukrainy, kliknij przycisk Pomoc SZU w menu głównym


• Wybierz kartę, z której chcesz przelać środki i wprowadź kwotę do przelania. Wszystkie inne szczegóły zostaną wypełnione automatycznie