Podczas wojny na pełną skalę wielu ukraińskich przedsiębiorców napotkało problemy z pozyskaniem funduszy. Andrii Hapon, prezes zarządu Funduszu Rozwoju Przedsiębiorczości, opowiedział w wywiadzie dla UA.NEWS o tym, gdzie małe i średnie przedsiębiorstwa mogą znaleźć fundusze w czasie wojny, jakie programy dla MŚP istnieją obecnie, jak prawidłowo przygotować i ubiegać się o dotację, jak i gdzie uzyskać kredyt preferencyjny oraz co jest potrzebne do stymulowania przedsiębiorczości w Ukrainie .
Jakie są główne projekty realizowane obecnie przez Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości?
Andrii Hapon: Kluczowym projektem, który zajmuje prawie 80% czasu pracy Funduszu, jest parasol programów 5-7-9, który obejmuje Przystępne Pożyczki 5-7-9, Przystępny Leasing Finansowy i Przystępny Faktoring.
Programy te przewidują wyrównanie oprocentowania kredytów i innych pożyczek finansowych zaciąganych przez przedsiębiorców w kraju. Zaciągając kredyt, dzielimy nasz portfel na cele inwestycyjne i kapitał obrotowy. Rekompensujemy do 5, 7 lub 9%, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, w przypadku pożyczki inwestycyjnej lub do 13% w przypadku kapitału obrotowego.
W ramach tych programów mamy dodatkowe obszary wsparcia, które rząd określił jako priorytetowe. Zawierają one dodatkowe korzystne warunki dla naszych przedsiębiorców. Dużo uwagi poświęcamy przemysłowi przetwórczemu, producentom rolnym, odbudowie zniszczonego mienia i usługom energetycznym.
Wspieramy również przedsiębiorców, którzy znaleźli się w najtrudniejszych okolicznościach na obszarach wysokiego ryzyka militarnego, takich jak terytoria graniczące z aktywnymi działaniami wojennymi i terytoria, które zostały nieokupowane. Dla takich przedsiębiorców stworzyliśmy dodatkową korzyść, która polega na rekompensacie do 1% w pierwszych 2 latach kredytu, a następnie o 5% przez cały okres kredytowania.
Naszym klientom oferujemy również dodatkowe korzystanie z poręczeń Funduszu. Alternatywnie program można połączyć z innym rządowym programem wsparcia finansowego, a mianowicie z gwarancjami rządowymi na zasadzie portfelowej.
Czy Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości współpracuje z zagranicznymi organizacjami?
Andrii Hapon: Mamy projekty związane z wykorzystaniem środków, które napływają do Ukrainy od naszych międzynarodowych darczyńców.
Od 2022 roku udało nam się zrealizować 5 projektów wsparcia grantowego wspólnie z niemiecką firmą rządową GIZ (Niemieckie Towarzystwo Współpracy Międzynarodowej) ze środków rządu niemieckiego. Beneficjentami tych projektów wsparcia były ukraińskie społeczności, klastry oraz małe i mikroprzedsiębiorstwa.
Wspólnie z fundacją Sparkassenstiftung prowadzimy również program subsydiowanych pożyczek inwestycyjnych. Są to pożyczki, których kapitał może być dodatkowo zrekompensowany dotacją.
Zorganizowaliśmy również projekt mikrograntów w ramach inicjatywy EU4Business, w ramach którego, dzięki naszym bankom partnerskim, byliśmy w stanie zapewnić wsparcie najbardziej dotkniętym mikroprzedsiębiorstwom w wysokości do 4000 euro przy użyciu systemu punktacji. Projekt ten po raz kolejny pokazał potrzebę finansowania dotacji w regionach dotkniętych działaniami wojennymi. Pożyczki są dobre, ale aby je otrzymać, trzeba mieć jakieś zabezpieczenie - a to zawsze stanowi problem dla poszkodowanych firm. Jednocześnie dotacje na działalność biznesową pozwalają nam pomóc bardzo szybko i rozwiązać bezpośrednie problemy firmy.
Mamy program o nazwie Bring Energy to your Business. Zapewnia on pożyczki dla firm, które chcą dokonać energooszczędnych inwestycji. Obejmuje to zakup generatorów, paneli słonecznych, alternatywnych źródeł energii, izolacji budynków itp. Wdrażamy ten projekt z naszym wieloletnim partnerem KFW (Kreditanstalt für Wiederaufbau), który realizuje projekty rozwoju gospodarczego w Niemczech, Europie i na świecie. W realizację tego programu energetycznego udało nam się zaangażować 2 ukraińskie banki - Ukrgasbank i Bank Lviv.
Wszystkie narzędzia i programy, o których wspomniałem, są doskonale połączone. Istnieje wiele przypadków, w których firma zaciąga energooszczędną pożyczkę, a jednocześnie otrzymuje obniżone oprocentowanie w ramach programu Affordable Loans 5-7-9, a ta sama pożyczka otrzymuje dodatkowe finansowanie od Sparkassenstiftung i GIZ w ramach naszych programów dotacji, gdy organ pożyczkowy, organ kosztów inwestycji, jest zmniejszony do 20%.
Przedsiębiorcy mogą zawsze zapoznać się z warunkami wszystkich powyższych programów na stronie internetowej Funduszu https://bdf.gov.ua/ oraz na stronach banków partnerskich.
Jakie są główne wymagania dla firmy, która chce uczestniczyć w tych programach?
Andrii Hapon: Każdy program ma swoje własne kryteria, ale jest kilka ogólnych wymagań.
Kluczowym kryterium jest mały i średni biznes (w rzeczywistości jest on określany przez liczbę pracowników i roczny dochód zgodnie z kodeksem handlowym Ukrainy).
Ważnym warunkiem jest to, że firma musi działać na czarno. Spółka musi płacić podatki w Ukrainie. Beneficjent spółki musi być obywatelem Ukrainy. W końcu wszystkie nasze programy mają na celu wspieranie ukraińskiego biznesu.
A co najważniejsze, środki, które otrzymuje przedsiębiorca, muszą być wykorzystane zgodnie z celem programu. W rzeczywistości istnieje stały monitoring celowego wykorzystania tych funduszy.
Czyli jest kontrola nad przekazywanymi pieniędzmi?
Andrii Hapon: Bank i Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości zawsze kontrolują wykorzystanie przekazanych środków. Jest to bardzo ważne, ponieważ musimy wykazać trwałość - że fundusze naprawdę przyniosły firmie premię za jej działalność biznesową.
Na jakie cele firmy najczęściej otrzymują fundusze (na przykład ekspansja lub tworzenie nowych miejsc pracy lub zakup niektórych obiektów)?
Andrii Hapon: Jeśli weźmiemy na przykład 5-7-9 pożyczek, to głównym celem jest kapitał obrotowy, który obejmuje nawet wynagrodzenia pracowników. W rzeczywistości jest to pilne wsparcie dla firmy w jej działalności biznesowej. Firmy kupują materiały, prowadzą logistykę, wypłacają pensje swoim pracownikom - wszelkie wydatki przedsiębiorstwa związane z działalnością gospodarczą są uważane za kapitał obrotowy.
Jest to obecnie główny problem. Ponieważ firmy nie mogą inwestować, niektóre myślą tylko o tym, jak przetrwać przynajmniej miesiąc. I to właśnie im pomaga nasz program.
Należy zauważyć, że przedsiębiorcy, którzy korzystają z kredytów obrotowych na wypłatę wynagrodzeń lub zakup materiałów, uwalniają swoje środki na dowolne cele inwestycyjne. Istnieją historie przedsiębiorców, którzy otrzymali kredyt obrotowy w ramach programu 5-7-9, co pomogło im zaoszczędzić pieniądze na kosztach operacyjnych i uwolniło środki z ich kapitału na inwestycje w nowe obiekty i sprzęt.
Czy prywatni inwestorzy są zainteresowani współpracą i inwestowaniem w ukraińskie firmy? Czy Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości współpracuje z prywatnymi organizacjami?
Andrii Hapon: Nie współpracujemy jeszcze z prywatnymi inwestorami, ponieważ nasz Fundusz jest nadal własnością ukraińskiego rządu reprezentowanego przez Ministerstwo Finansów Ukrainy i realizuje głównie programy krajowe.
Słyszałem, że istnieje zainteresowanie ze strony prywatnych inwestorów. Trzeba zrozumieć, że prywatnym inwestorom bardzo trudno jest podejmować ryzyko wojskowe w Ukrainie. Dlatego do tej pory głównymi darczyńcami były agencje rządowe i organizacje z naszych krajów partnerskich.
Spodziewam się, że wraz z naszym zwycięstwem wszystko się zmieni, ponieważ mamy duże zasoby, które są obiektywnie oceniane jako atrakcyjne dla inwestorów.
Jeśli ubezpieczenie ryzyka biznesowego stanie się w pełni operacyjne w Ukrainie, czy pomoże to w inwestycjach i rozwoju biznesu?
Andrii Hapon: Jestem przekonany, że ubezpieczenie od ryzyk militarnych czy innych, które mogą się teraz pojawić w Ukrainie, bardzo pomoże przedsiębiorczości. W końcu ubezpieczenie od ryzyka będzie na przykład zabezpieczeniem uzyskania kredytu i czynnikiem, który zostanie pozytywnie oceniony zarówno przez inwestora, jak i bank. Będzie to sygnał, że ryzyko maleje.
Dlatego bardzo bym chciał, żeby to narzędzie zadziałało. Jestem przekonany, że rząd i Narodowy Bank Ukrainy będą w stanie stworzyć odpowiednią koncepcję, do której dołączą nasi zagraniczni darczyńcy i kraje partnerskie. I to będzie nasz sposób na uruchomienie regionów dotkniętych działaniami wojennymi. W końcu zadaniem państwa jest teraz wspieranie regionów poprzez uruchamianie działalności gospodarczej. Właśnie dlatego wszystkie programy naszej Fundacji, w tym 5-7-9, koncentrują się na tych terytoriach.
Jak możemy rozwijać ducha przedsiębiorczości w Ukrainie? Czy w szkołach potrzebny jest osobny przedmiot poświęcony przedsiębiorczości i wiedzy o finansach?
Andrii Hapon: Nie każdy może być przedsiębiorcą, to fakt, którego nie można kwestionować. Ale każdy musi uczyć się przedsiębiorczości i rozwijać umiejętności finansowe.
Jako realizator programów grantowych niejednokrotnie widziałem, jak niektóre firmy mają nawet trudności z dostarczeniem standardowych formularzy zysków w celu wypełnienia wniosku o dotację, mają trudności z policzeniem liczby pracowników itp. Uniemożliwia to uzyskanie finansowania. Ponieważ system działa w taki sposób, że składasz wniosek, podajesz deklaratywne informacje, które są następnie sprawdzane, a jeśli się nie zgadzają, możesz zapomnieć o dotacji, ponieważ wniosek został wypełniony nieprawidłowo.
Dlatego podnoszenie wiedzy finansowej wśród społeczeństwa jest bardzo ważną kwestią.
Wiem, że wielu zagranicznych darczyńców zapewnia również pomoc techniczną w zakresie rozwoju umiejętności finansowych w Ukrainie. Nasz Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości również planuje zorganizować kilka seminariów w tej dziedzinie. Planujemy również stworzyć szablony dokumentów, aby ułatwić współpracę z bankami lub z nami. I każda instytucja finansowa powinna zrobić to samo - powinny istnieć szablony, które są swobodnie dostępne, aby przedsiębiorcy nie bali się ubiegać o wsparcie, aby firmy mogły następnie rozpowszechniać informacje o możliwościach i znacznie zwiększyć widoczność tego programu dotacji.
Jeśli chodzi o przedmiot w szkole, myślę, że to dobry pomysł. Jestem pewien, że Nowa Szkoła Ukraińska powinna mieć oddzielną lekcję na temat umiejętności finansowych, ponieważ jest mało prawdopodobne, abyś stał się odnoszącym sukcesy przedsiębiorcą bez specjalnej wiedzy. Nawet jeśli prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą, musisz wiedzieć, jak wypełniać raporty, jak wszystko obliczyć i tak dalej.
W czasie wojny niektóre małe i mikroprzedsiębiorstwa wolą pracować w szarej strefie i nie płacą podatków lub je «optymalizują». Jak można to zmienić?
Andrii Hapon: Takie firmy powinny pamiętać, że są pozbawione dostępu do wszelkich rządowych programów wsparcia, w tym wielu zagranicznych.
Jeśli spodziewasz się otrzymać dotację z projektu ePraca, pożyczkę 5-7-9 lub dotację od obcokrajowców, oficjalna rejestracja i płacenie podatków są obowiązkowe.
Oczywiście, jeśli takie firmy mają wystarczająco dużo pieniędzy i nie chcą się rozwijać i mają nadzieję, że 2-3 zamówienia wystarczą im na życie, to jedno. Ale jeśli jako firma chcesz się rozwijać i zostawić swoim dzieciom dziedzictwo, zalecam ponowne rozważenie swojego punktu widzenia. Bo to zawsze jest zasada quid pro quo - tylko biała firma może coś dostać od państwa.
Czy w czasie wojny aktualne jest stwierdzenie, że to rynek i konkurencja powinny decydować o tym, który biznes będzie istniał i rozwijał się, a który powinien zostać zamknięty?
Andrii Hapon: Keynesowskie podejście do rozumienia biznesu jest mi również bardzo bliskie. Uważam też, że rola państwa w biznesie powinna być minimalna. Wszystko zależy jednak od otaczających nas okoliczności.
Szczerze mówiąc, gdybyśmy nie mieli proaktywnej pozycji państwa lub banków państwowych na początku wojny na pełną skalę, nie mielibyśmy pożyczek. Państwo zamawiało towary, państwo przydzielało fundusze na wsparcie, państwo negocjowało programy dotacji od zagranicznych darczyńców, a banki państwowe udzielały pożyczek. W rzeczywistości państwo stanęło w obronie przedsiębiorczości.
Oczywiście w idealnych warunkach, gdyby nie było rosyjskiej agresji na pełną skalę, nie było COVID-19, państwo nie powinno ingerować w biznes i sprawy przedsiębiorcy. A przedsiębiorca znalazłby sposoby na rozwój. Jednak gdy warunki stają się takie, że zagrażają istnieniu przedsiębiorcy, bardzo trudno będzie poradzić sobie z kryzysem bez państwa.
