W warunkach aktywnej migracji i rosnącej liczby Ukraińców prowadzących działalność gospodarczą lub pracujących w Polsce coraz częściej pojawiają się pytania dotyczące opodatkowania, statusu prawnego oraz relacji z instytucjami państwowymi. Jak uniknąć błędów, jakie pułapki czekają na przedsiębiorców i gdzie przebiega granica między odpowiedzialnością administracyjną a karną?
Babken Khanzadyan – adwokat i partner zarządzający w kancelarii prawnej Khanzadyan Lewandowski & Partners, która od wielu lat działa na polskim rynku i specjalizuje się w obsłudze cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy – w rozmowie z UA.NEWS opowiedział o kwestiach podatkowych, naruszeniach prawa oraz podzielił się praktycznymi wskazówkami, jak uniknąć najczęstszych błędów. Poniżej — bezpośrednia wypowiedź mecenasa Babkena Khanzadyana.
Czym zajmuje się Khanzadyan Lewandowski & Partners
Nasza kancelaria prawna Khanzadyan Lewandowski & Partners od wielu lat z powodzeniem działa na rynku polskim. Posiadamy duże doświadczenie w świadczeniu pomocy cudzoziemcom (w tym obywatelom Ukrainy) i współpracujemy zarówno z osobami prywatnymi, jak i z firmami.
Znaczna część naszej pracy koncentruje się na wspieraniu przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w Polsce oraz w innych krajach Unii Europejskiej. Ponieważ Polska jest członkiem UE, działalność prowadzona tutaj automatycznie obejmuje także terytorium całej Unii Europejskiej. To istotne, ponieważ wraz z obowiązkami, zagraniczne podmioty działające na terytorium Polski zyskują także rozszerzone prawa — często nawet szersze niż te obowiązujące wyłącznie na poziomie krajowym.
Najczęstsze błędy popełniane przez Ukraińców
Głównym problemem jest określenie rezydencji podatkowej w sensie prawnym. To najczęstsze i zarazem najpoważniejsze zagadnienie wśród naszych klientów w Polsce, z których wielu prowadzi działalność gospodarczą tutaj, ale jednocześnie mieszka lub pracuje także w innych krajach Unii Europejskiej.
Sedno problemu polega na ustaleniu miejsca rezydencji podatkowej. Kluczowe jest zrozumienie, gdzie dana osoba faktycznie mieszka i pracuje, ile czasu spędza w danym kraju, czy przekracza próg 183 dni pobytu i w którym państwie powinna odprowadzać podatki. Następnie należy dobrać odpowiednią formę opodatkowania, która z uwagi na nasz model biznesowy będzie optymalna.
Rozwiązujemy te kwestie, opierając się na naszym bogatym doświadczeniu praktycznym, ponieważ przepisy podatkowe dynamicznie się zmieniają. Dla firm i osób fizycznych pracujących legalnie kluczowe jest dostrzeganie zarówno perspektyw, jak i ryzyk. Pomagamy je ocenić oraz opracować plan działania zgodny z wymogami prawnymi, aby w sposób przemyślany i zgodny z prawem prowadzić działalność w Polsce.
Praca zdalna Ukraińców z Polski a obowiązek płacenia podatków
Jeśli działalność i życie danej osoby skoncentrowane są w Polsce (np. mieszka w Krakowie, rodzina jest tutaj, dzieci uczęszczają do szkoły), to podatki musi płacić właśnie tutaj, nawet jeśli pracuje dla zagranicznej firmy.
Kluczowy również jest jej status: pracownik etatowy czy przedsiębiorca (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą lub samozatrudniona). Od tego zależą niuanse podatkowe, w tym wybór formy opodatkowania i stawki podatkowej – co często stanowi wyzwanie dla cudzoziemców.
Duże znaczenie ma również księgowość. Wiele osób całkowicie polega na księgowym, znalezionym z polecenia lub w internecie, nie kontrolując przy tym całego procesu. W rezultacie błędy i nieścisłości wychodzą na jaw dopiero podczas kontroli.
Nasze doświadczenie pokazuje, że około 80% firm z czasem zmienia biuro rachunkowe. Wynika to z błędów, niedociągnięć oraz nierozwiązanych kwestii. Nie świadczymy usług księgowych, ale często obserwujemy sytuacje, w których przedsiębiorcy dowiadują się o problemach dopiero wtedy, gdy zaczynają zadawać konkretne pytania i domagać się wyjaśnień.
Warto pamiętać, że deklaracje podatkowe zawsze można skorygować — nawet jeśli zostały wypełnione z błędami lub niekompletnymi danymi. Doradzamy zarówno klientom, jak i księgowym. Pomagamy wprowadzać poprawki, dopłacać należne podatki lub – przeciwnie – odzyskiwać nadpłaty, jeśli wydatki zostały nieprawidłowo uwzględnione.
Jak w Polsce rozwiązane są kwestie podatkowe i prawne
Większość rozliczeń została już przeniesiona do formy elektronicznej. Polscy obywatele składają deklaracje online. W przyszłości ten trend będzie coraz bardziej postępował, więc należy się spodziewać dalszego przenoszenia rozliczeń do świata elektronicznego.
Zagraniczni właściciele firm, którzy rejestrują działalność gospodarczą w Polsce, od razu są zobowiązani do posługiwania się środkami elektronicznymi.
Istnieje jednak istotny niuans: wielu przedsiębiorców nie ma czasu zajmować się tym osobiście. To naturalne — przy prowadzeniu działalności gospodarczej kwestie księgowe są zazwyczaj w pełni przekazywane do biura rachunkowego.
Zalecamy jednak regularne przeprowadzanie audytu — księgowego, finansowego i podatkowego. To jedno z naszych kluczowych obszarów działania. Taki audyt pozwala wykryć błędy i nieprawidłowości, zanim doprowadzą one do kar lub dodatkowych zobowiązań podatkowych.
Audytu nie powinno przeprowadzać to samo biuro rachunkowe, które na co dzień prowadzi Państwa księgowość. Niezależna firma z doświadczeniem i znajomością przepisów to konieczność — szczególnie jeśli specjaliści rozumieją specyfikę branży, w której działa Państwa firma. Jest to niezbędne do prawidłowego sprawdzenia dokumentów, faktur, rachunków oraz poniesionych kosztów.
Umowa między Ukrainą a Polską w sprawie unikania podwójnego opodatkowania
Ważne jest tutaj, aby wyjaśnić, czy chodzi o osoby fizyczne, czy o przedsiębiorstwa. Między Polską a Ukrainą obowiązuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, podpisana w 1993 roku. Reguluje ona kwestie wynagrodzeń, dochodów z działalności gospodarczej, dochodów kapitałowych, odsetek oraz innych rodzajów zysków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Jak w każdym międzynarodowym porozumieniu o unikaniu podwójnego opodatkowania, kluczową kwestią pozostaje określenie rezydencji podatkowej. Należy ustalić, czy dana osoba lub przedsiębiorca jest rezydentem podatkowym Polski czy Ukrainy oraz gdzie dokładnie jest zobowiązany do płacenia podatków.
Obecnie polskie przedsiębiorstwa, w tym te z zagranicznym kapitałem, podlegają wzmocnionym kontrolom. Szczególną uwagę zwraca się na firmy prowadzące działalność w Polsce, które mają znaczący ukraiński kapitał lub właścicieli posiadających obywatelstwo ukraińskie. Kontrole te w dużej mierze dotyczą właśnie tych kwestii, o których teraz mówimy.
Przykłady stosowania umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dla Ukraińców pracujących w Polsce i na Ukrainie
Wyobraźmy sobie Oleksija: pracuje z mieszkania w Krakowie jako programista dla zagranicznej firmy z Niemiec, dzieci chodzą tu do szkoły — i myśli, że dopóki nie minie 183 dni, nie jest w Polsce podatnikiem. A jednak jest, bo jego życie jest już tutaj. Drugi motyw: praca dla firmy z Niemiec i przekonanie, że skoro nie ma polskiego pracodawcy, to „podatek sam się rozliczy”. Nie rozliczy — zaliczki wpłaca się samodzielnie.
Mieliśmy podobne przypadki i współpracowaliśmy z różnymi przedsiębiorstwami. Jednak to tylko pewne modelowe przykłady. Nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ każda sytuacja jest unikalna.
Przedsiębiorcy i osoby fizyczne oczywiście dążą do płacenia jak najmniejszych podatków, co jest zrozumiałe. Jednak każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, a podejście powinno być nie szablonowe, lecz spersonalizowane.
Odpowiedzialność za naruszenia podatkowe i finansowe w Polsce
Przede wszystkim prowadzimy wiele spraw karnych związanych z udziałem cudzoziemców. Wśród nich są oszustwa oraz fałszowanie dokumentów. Znaczna część naszej praktyki dotyczy również spraw dotyczących nielegalnej imigracji i współudziału w jej organizacji.
Wielu młodych ludzi dąży do szybkiego zarobku. Wykorzystują to osoby zajmujące się nielegalnym przewozem migrantów, w tym także z Białorusi. W efekcie są oni wciągani w działania sprzeczne z prawem, co prowadzi do poważnych konsekwencji już na terenie Europy i Unii Europejskiej. Przeciwko takim osobom wszczynane są postępowania karne. Za organizowanie nielegalnej migracji w Polsce przewidziana jest kara do ośmiu lat pozbawienia wolności.
Ma to bezpośredni wpływ na ich dalsze życie w Polsce. Może nastąpić odmowa wydania pozwolenia na pobyt lub deportacja. Należy rozumieć, że jest to nie naruszenie administracyjne, lecz przestępstwo karne. W Polsce stosowane są również środki administracyjne, na przykład obowiązek opuszczenia kraju. Te środki są stosowane rygorystycznie i bardzo trudno jest je zaskarżyć.
Przestępstwa związane z ułatwianiem nielegalnej migracji są obecnie surowo ścigane przez państwo polskie. Są traktowane jako bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski i całej UE. Często młodzi ludzie, nie zdając sobie sprawy ze wszystkich konsekwencji, zostają wciągnięci w takie sprawy i napotykają poważne problemy.
Poza tym spotykamy się także z bardziej codziennymi sprawami karnymi — bójkami i innymi sytuacjami, w których również udzielamy pomocy obywatelom Ukrainy.
Naruszenia podatkowe w Polsce: konsekwencje dla biznesu i odpowiedzialność Ukraińców
Chodzi o sytuacje, gdy osoba prowadzi działalność gospodarczą, ale nie płaci podatków, łamiąc prawo podatkowe i karne. W takiej sytuacji organy podatkowe co do zasady najpierw ustalają wysokość zaległości. Następnie nakładają sankcje przewidziane przez polskie prawo podatkowe i kodeks karny. Kary finansowe mogą wynosić od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych, a dodatkowo naliczane są odsetki od kwoty długu.
Informacje o naruszeniach organy mogą otrzymać także od klientów. Wystarczy jeden niezadowolony nabywca, aby rozpoczęła się kontrola. Operacje są monitorowane przez konta bankowe, a w razie potrzeby organy podatkowe mogą sprawdzić wszystko. Błędnym jest myślenie, że „nikt się nie dowie” — sprawy ciągną się latami, a takich przypadków jest wiele.
Szczególną uwagę zwraca się na podatek VAT. Na przykład jeśli nie zapłaci się 10 000 zł VAT przez dwa lata, kwota znacznie wzrośnie z powodu odsetek i kar. VAT to szczególny podatek dla państwa, a naruszenia w tej dziedzinie wywołują surową reakcję.
Jeśli naruszenie prawa podatkowego skutkujące odpowiedzialnością karną zostało samodzielnie wykryte przez podatnika i doszło do naprawienia nieprawidłowości, zanim Urząd Skarbowy się dowie, można skorzystać z tzw. „czynnego żalu”, złożyć deklarację i zapłacić VAT. Takie działanie powinno eliminować odpowiedzialność karną i często pozwala to uniknąć kar. VAT w Polsce ma różne stawki: standardowa to 23%, a dla niektórych usług obniżone. Takie sytuacje są szczególnie częste wśród osób fizycznych, które nie znają swoich obowiązków podatkowych lub uważają, że ich to nie dotyczy.
Po rozpoczęciu wojny rosji z Ukrainą do Polski przybyło wielu Ukraińców. Ważne jest również to, że na początku otrzymywali oni znaczną pomoc, a procedury były uproszczone. Obecnie podejście stało się bardziej rygorystyczne: legalność pobytu jest dokładnie sprawdzana, a liczba kontroli znacznie wzrosła.
Deportacja z Polski za naruszenia podatkowe
Deportacja jest możliwa w przypadku problemów z pobytem w Polsce. Na przykład przy przeterminowanym lub anulowanym zezwoleniu na pobyt, a także w przypadku prowadzenia postępowania karnego lub wydania wyroku karnego. W niektórych sytuacjach naruszenia podatkowe mogą prowadzić do wyroku karnego i stać się podstawą do deportacji.
Częste pułapki podatkowe przy otwieraniu jednoosobowej działalności gospodarczej w Polsce
Najważniejszy aspekt to właściwy wybór formy opodatkowania. Należy ocenić zakres działalności i przewidywane dochody, aby zdecydować, co jest korzystniejsze: uproszczony system (ryczałt) czy ogólny (dochód).
Nawet powierzając sprawy księgowe księgowemu, warto okresowo kontrolować jego pracę. Często specjaliści są polecani przez znajomych, ale ich porady, podobnie jak porady prawników, nie zawsze pasują do konkretnego biznesu. Zalecenia trzeba dostosować do swojej sytuacji.
Problem polega na tym, że księgowych w Polsce bardzo trudno pociągnąć do odpowiedzialności za naruszenia, co stwarza ryzyko dla przedsiębiorcy. Mieliśmy wiele spraw dotyczących odszkodowań za nienależyte usługi firm księgowych. W przypadku udowodnienia winy można otrzymać rekompensatę.
W niektórych krajach Europy księgowy ponosi odpowiedzialność karną przed państwem. W Polsce odpowiada jedynie na podstawie umowy z klientem.
Przypadki celowych działań firm księgowych prowadzących do problemów u klienta lub jego biznesu
Możliwe, że takie przypadki się zdarzają, jednak najczęściej mamy do czynienia ze zwykłymi zaniedbaniami i sporą dozą beztroski. Czasami problemy wynikają nie ze złej woli, lecz z błędu. Dla mnie księgowość to partner i jeśli popełnia błędy, traktuję to jako wynik okoliczności, a nie celowe działanie. Jednak księgowy jest zobowiązany ponosić odpowiedzialność za swoją pracę. Tak, mamy sprawy, także z udziałem obcokrajowców, którzy sumiennie płacą podatki, ale mimo to mają problemy z powodu pracy księgowości.
Stosunek polskiej policji i prokuratury do Ukraińców: czy zdarzają się przypadki dyskryminacji lub stronniczych śledztw
Polskie służby państwowe zawsze działały profesjonalnie i jednakowo wobec wszystkich, niezależnie od tego, czy dana osoba jest Ukraińcem czy cudzoziemcem z innego kraju. Przez wiele lat widać, że wykazują zrozumienie i pomagają.
Obcokrajowcy mający problemy mają swoje prawa — między innymi prawo do tłumacza i adwokata, którzy zawsze powinni być obecni. Główną trudnością w kontaktach z organami państwowymi, w tym policją, jest brak zrozumienia sytuacji i języka. Dlatego ważne jest, by brać pod uwagę konkretne okoliczności każdego przypadku.
Procedura rozpatrywania spraw karnych w Polsce wobec Ukraińców oraz możliwość deportacji bez wyroku sądu
Ważne jest, aby rozumieć, że decyzja sądu karnego i procedura deportacji to dwie różne sprawy. Sprawa karna sama w sobie nie zawsze skutkuje deportacją. Może ona nastąpić po niej lub wcale nie być zastosowana. Jednocześnie możliwe jest wszczęcie postępowania administracyjnego dotyczącego deportacji równolegle ze sprawą karną.
Porady dla Ukraińców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji prawnej w Polsce
Jeśli chodzi o biznes w Polsce lub Unii Europejskiej, najlepszym rozwiązaniem jest skontaktowanie się z nami – mamy doświadczenie i niezbędną wiedzę. Znajomość prawa jest ważna, ale liczy się umiejętność jego praktycznego zastosowania, co wymaga doświadczenia.
Od wielu lat współpracujemy z klientami i partnerami z różnych branż, skutecznie chroniąc ich interesy. W naszym zespole są adwokaci i prawnicy różnych specjalizacji, co pozwala kompleksowo rozwiązywać problemy.
Rada dla wszystkich, którzy prowadzą lub planują biznes w Polsce – zwracajcie się do profesjonalistów. Jest tu wiele firm z atrakcyjnym marketingiem, ale bez doświadczenia. Specjaliści powinni mieć nie tylko wykształcenie, lecz także praktykę.
