Komisja Parlamentarna ds. Finansów, Polityki Podatkowej i Celnej zakończyła prace nad projektem ustawy o aktywach wirtualnych. Został on jednogłośnie zatwierdzony do pierwszego czytania w Radzie Najwyższej, a wcześniej przez prawie trzy lata był dopracowywany przez posłów i odpowiednie organy państwowe.
Dokument obejmuje kluczowe kwestie dotyczące kryptowalut: regulację obrotu, status organów nadzorczych oraz opodatkowanie. Ogólnie rzecz biorąc, umożliwia on prawne zalegalizowanie tego rynku na Ukrainie.
Jeśli ustawa zostanie przyjęta, kryptowaluty staną się legalnym środkiem płatniczym dla obywateli Ukrainy — będzie można je kupować, sprzedawać i wymieniać. Jeśli państwo nadal będzie zwlekać z tym procesem, będzie nadal tracić podatki w sektorze, w którym rocznie obracane są dziesiątki miliardów dolarów.
UA.News przedstawia potencjalną skalę ukraińskiego rynku aktywów kryptowalutowych, proponowane w projekcie ustawy podatki i ulgi dla posiadaczy kryptowalut oraz kwestie, które wzbudziły największe kontrowersje w Komisji Rady Najwyższej.
Czym są aktywa wirtualne i jak są regulowane w Unii Europejskiej
Aktywem wirtualnym jest cyfrowe odzwierciedlenie wartości, którym można handlować w formacie cyfrowym, przekazywać je lub wykorzystywać do płatności i inwestycji. Wyróżnia się następujące rodzaje aktywów wirtualnych:
Niepokryte (niezabezpieczone) – nie potwierdzają żadnych praw majątkowych ani niemajątkowych (na przykład Bitcoin);
Pokryte (zabezpieczone) – potwierdzają prawa majątkowe, w tym roszczenia wobec innych przedmiotów prawa cywilnego (na przykład niektóre stablecoiny);
Finansowe – aktywa wirtualne zabezpieczone papierami wartościowymi lub walutą krajową (na przykład tokeny typu security).
Po ogłoszeniu upadłości przez amerykańską giełdę kryptowalut FTX w 2022 roku, której właścicielom zarzucano oszustwa na miliardy dolarów, Unia Europejska postanowiła przyspieszyć proces legislacyjnego uregulowania rynku kryptowalut.
Aby zapobiec oszustwom, ukrywaniu podatków i praniu pieniędzy, 20 kwietnia 2023 roku Parlament Europejski przyjął jednolite przepisy regulujące rynek aktywów kryptograficznych – Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCA). Przepisy te zaczęły obowiązywać w całej UE od grudnia 2024 roku. MiCA definiuje i reguluje:
- Pojęcie aktywów wirtualnych – kryptowalut, tokenów papierów wartościowych oraz stablecoinów;
- Ujednolica standardy UE dotyczące emisji, obrotu i przechowywania różnych rodzajów aktywów wirtualnych;
- Reguluje działalność wszystkich uczestników rynku kryptowalut, w tym emitentów aktywów, platform handlowych, giełd oraz dostawców portfeli powierniczych;
- Zapobiega ryzykom dla stabilności finansowej i chroni prawa inwestorów.
Rynek kryptowalut w krajach UE jest zazwyczaj regulowany przez kilka organów: banki centralne skupiają się na tokenach zabezpieczonych walutami lub środkami pieniężnymi, natomiast organy nadzoru rynku papierów wartościowych lub ministerstwa finansów kontrolują pozostałe aktywa wirtualne.
Jak opodatkowane są aktywa kryptowalutowe w Unii Europejskiej
Opodatkowanie aktywów wirtualnych w UE regulowane jest przez jednolite zasady wymiany informacji podatkowych, zgodnie z wymogami Dyrektywy o współpracy administracyjnej (DAC 8). Państwa członkowskie UE muszą wdrożyć główne przepisy DAC 8 do swojego ustawodawstwa do 31 grudnia 2025 roku, a zaczną one obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Jednocześnie rodzaje i stawki podatków dotyczących aktywów wirtualnych ustalane są indywidualnie przez poszczególne kraje UE. Systemy opodatkowania dochodów osób fizycznych z kryptowalut różnią się znacznie i zależą od ogólnej polityki fiskalnej danego państwa.
Na przykład niektóre kraje niemal całkowicie zwalniają z opodatkowania zyski kapitałowe z kryptowalut — jak Cypr, Estonia, Malta czy Słowenia. Inne stosują wysokie stawki podatkowe.
Podatek od zysków kapitałowych z aktywów wirtualnych może przekraczać: 50% w Niemczech, 52% w Danii, 30% w Szwecji, 44% w Finlandii. We Francji obowiązuje jednolita stawka podatku w wysokości 30%.
Mimo to wysokie stawki mogą być równoważone przez korzystne ulgi podatkowe, które przyciągają prywatnych inwestorów.
Co daje legalizacja rynku aktywów kryptowalutowych
Kapitalizacja globalnego rynku aktywów wirtualnych sięga około 3,4 biliona dolarów, a roczny obrót wynosi 30–35 bilionów dolarów. Dokładnych szacunków dotyczących rynku ukraińskiego nie ma, ponieważ wciąż nie został on zalegalizowany. Jak podaje Komisja Parlamentarna ds. Finansów, Polityki Podatkowej i Celnej, Ukraina znajduje się w pierwszej szóstce krajów na świecie (spośród 150) pod względem rozpowszechnienia kryptowalut wśród obywatelii generuje 2,5% globalnego ruchu kryptowalutowego. W 2024 roku globalne scentralizowane giełdy kryptowalut osiągnęły 343 mln dolarów zysku pochodzącego z Ukrainy, co stanowiło 5,4% globalnych zysków.
Pomimo swojej skali, branża kryptowalut na Ukrainie nadal nie jest legalna. Specjalistyczne giełdy handlujące aktywami wirtualnymi działają z zagranicy — tam są zarejestrowane i przestrzegają przepisów UE lub USA. W efekcie wszystkie zyski i podatki trafiają do tych jurysdykcji, a nie do Ukrainy.
Po wprowadzeniu przepisów prawnych dotyczących kryptowalut ten sektor mógłby znacząco zasilić budżet państwa. Badanie Global Ledger, na które powołuje się komisja parlamentarna, pokazuje, że legalizacja rynku kryptowalut mogłaby w latach 2021–2024 przynieść państwu około 8,34 miliarda hrywien z tytułu podatków od zarejestrowanych na Ukrainie giełd kryptowalutowych (przy stawce 18%) oraz do 6,53 miliarda hrywien z opodatkowania dochodów obywateli.
Proces legalizacji rozpoczął się we wrześniu 2021 roku, kiedy Rada Najwyższa przyjęła ustawę „O aktywach wirtualnych”. Jednak przez długi czas została ona zawetowana przez prezydenta, a po podpisaniu w marcu 2022 roku również nie weszła w życie. Niezbędne było określenie zasad opodatkowania transakcji aktywami wirtualnymi oraz wprowadzenie zmian do Kodeksu Podatkowego.
Co przewiduje uzgodniony projekt ustawy
„Prace nad dokumentem, o którym mówimy, trwały u nas trzy długie lata. Ale w końcu mamy konkretny rezultat, który można przedstawić Radzie Najwyższej” – zapewnił podczas posiedzenia Komisji ds. Finansów, Polityki Podatkowej i Celnej jej przewodniczący, Danyło Hetmancew.
Projekt ustawy składa się z dwóch części: zmian w Kodeksie Podatkowym Ukrainy oraz szczegółowego regulowania rynku kryptowalut, które uwzględnia również odpowiednie przepisy Unii Europejskiej zawarte w rozporządzeniu z 31 maja 2023 roku. Hetmancew opublikował kluczowe zapisy opracowanego dokumentu. Poniżej przedstawiamy główne zasady podatkowe, które planuje się wprowadzić na Ukrainie.
Dla osób fizycznych projekt ustawy przewiduje:
- Oddzielne opodatkowanie dochodów z operacji na aktywach wirtualnych, niezależnie od innych dochodów i zysków kapitałowych;
- Opodatkowanie zysku netto z takich operacji osiągniętego w ciągu roku – jako różnicy między dochodem ze sprzedaży a kosztem zakupu aktywów;
Obowiązek samodzielnego deklarowania dochodów i płacenia podatków przez podatnika.
Zwolnienia z podatku obejmą m.in.:
- dochody z wymiany jednych aktywów wirtualnych na inne, a także dochody ze sprzedaży aktywów w granicach jednego minimalnego wynagrodzenia;
- wartość aktywów otrzymanych w wyniku ich emisji (tworzenia) lub bezpłatnego przekazania przez emitentów lub oferentów, a także otrzymanych wyłącznie w zamian za dane osobowe osoby fizycznej;
- straty z poprzednich okresów będą mogły być rozliczane z przyszłymi zyskami (z pewnymi wyjątkami);
- dla aktywów nabytych przed wejściem w życie ustawy, osoby fizyczne będą miały w 2026 roku prawo do ulgowej stawki podatku dochodowego (PIT) w wysokości 5%.
Podatek dochodowy od osób prawnych:
- Wprowadzenie nowych różnic podatkowych w celu korygowania wyniku finansowego (na wzór opodatkowania transakcji papierami wartościowymi);
- Lista kosztów, które będą mogły być uwzględniane przy rozliczaniu transakcji z aktywami wirtualnymi, będzie określana przez Ministerstwo Finansów na wniosek regulatora.
Podatek od wartości dodanej :
Nie stanowią przedmiotu opodatkowania VAT:
- operacje związane z emisją, umieszczeniem w jakiejkolwiek formie zarządzania, sprzedażą, wymianą, umorzeniem aktywów wirtualnych — z wyjątkiem: sprzedaży i wymiany NFT; sprzedaży i wymiany aktywów, które potwierdzają prawo do żądania przekazania majątku lub świadczenia usług;
- usługi świadczone przez dostawców usług związanych z obrotem aktywami wirtualnymi (z wyjątkiem usług doradczych, które są opodatkowane na ogólnych zasadach).
W odniesieniu do uproszczonego systemu opodatkowania:
- Płatnikom podatku zryczałtowanego (jednolity podatek) zakazuje się prowadzenia operacji z aktywami wirtualnymi;
- Dostawcy usług związanych z obrotem aktywami wirtualnymi nie mogą korzystać z uproszczonego systemu podatkowego.
W zakresie administracji podatkowej:
- Dostawcy usług związanych z obrotem aktywami wirtualnymi, którzy świadczą usługi rezydentom Ukrainy, są zobowiązani do rejestracji w organach kontrolnych i do corocznego raportowania operacji z aktywami wirtualnymi wobec osób fizycznych i prawnych będących rezydentami Ukrainy (to krok w kierunku stopniowego wdrażania CARF i implementacji dyrektywy DAC8).
- W przypadku niewypełnienia tych obowiązków przewidziane są kary pieniężne dla dostawców usług. Wysokość kar będzie obniżona w okresie przejściowym: w 2026 roku – 10% ustalonej wysokości kary, w latach 2027–2029 – 25% ustalonej wysokości kary.
Przewiduje się, że proponowane zmiany w Kodeksie Podatkowym wejdą w życie od 1 stycznia 2026 roku.
Temat największych dyskusji
Ulgi podatkowe dla aktywów kryptowalutowych
Po co wprowadzać okres przejściowy dla osób fizycznych? I na ile państwo w ogóle jest w stanie śledzić przepływy aktywów kryptowalutowych? To były jedne z najdłużej omawianych kwestii podczas posiedzenia Komisji ds. Finansów, Polityki Podatkowej i Celnej.
Zapewnił, że preferencje te nie będą dotyczyć urzędników, którzy składają deklaracje majątkowe – ponieważ oznaczałoby to de facto przyznanie się do wcześniejszego nieujawniania dochodów.
Poseł Jarosław Żelezniak zauważył, że przede wszystkim należy brać pod uwagę specyfikę aktywów kryptowalutowych, których nie można porównywać ani do rynku papierów wartościowych, ani do przelewów bezgotówkowych.
Czy w Ukrainie będą punkty wymiany kryptowalut?
Ołeksij Szaban, zastępca prezesa Narodowego Banku Ukrainy, oświadczył, że posłowie nie uwzględnili niektórych propozycji NBU dotyczących zapobiegania możliwym nadużyciom: „Istnieje szereg uwag i propozycji Narodowego Banku, które nie zostały uwzględnione. Dotyczą one wymogów dotyczących działalności związanej z wymianą aktywów wirtualnych na waluty oraz doprecyzowania uprawnień Narodowego Banku w zakresie procedur autoryzacyjnych, operacyjnych i ostrożnościowych wobec dostawców usług związanych z aktywami wirtualnymi.”
NBU nalega, aby wymiana kryptowalut odbywała się wyłącznie za pośrednictwem banków. Przewodniczący komisji Danyło Hetmancew sprzeciwia się temu: „Chodzi o wymianę waluty — a dokładnie hrywien na kryptowaluty. Tak samo jak dziś można wymieniać waluty w kantorach, tak samo powinno to wyglądać z kryptowalutami. To nasze obecne stanowisko. Nie widzimy zasadniczej różnicy. I naprawdę nie rozumiemy, dlaczego nie. A Narodowy Bank nie potrafił tego wytłumaczyć. Jeśli do drugiego czytania projektu ustawy wyjaśnią, wtedy możemy wprowadzić ograniczenia.”
Postanowiono kontynuować dyskusję z udziałem przedstawicieli banków, które mają świadczyć usługi wymiany kryptowalut.
Kto zostanie regulatorem rynku aktywów wirtualnych
Projekt ustawy przewiduje, że regulatora rynku aktywów wirtualnych ma wyznaczyć Rada Ministrów za zgodą Narodowego Banku Ukrainy. Możliwy jest podział uprawnień między kilku kandydatów, w tym Narodową Komisję Papierów Wartościowych i Rynku Finansowego (NKCPFR), Narodowy Bank Ukrainy (NBU) oraz Ministerstwo Transformacji Cyfrowej.
Chociaż Rada Najwyższa nie ma uprawnień do bezpośredniego wyznaczania regulatora, przewodniczący komisji Danyło Hetmancew sprzeciwił się przyznaniu tych funkcji Komisji Papierów Wartościowych:
„Z perspektywy teoretycznej — tak, takie uprawnienia powinny należeć do Komisji Papierów Wartościowych. Ale w jej obecnym składzie wykazała ona całkowitą niezdolność do działania — zarówno instytucjonalnie, jak i zawodowo. Nie ma wyników, nie mamy rynku kapitałowego jako takiego... Tymczasem instytucjonalnie zdolnym organem jest Narodowy Bank. Poza tym mamy również Ministerstwo Cyfryzacji, i uważam, że przynajmniej część kompetencji powinna trafić również do niego.”
Z kolei posłanka Nina Jużanina nie zgadza się z krytyką wobec Komisji Papierów Wartościowych. Podkreśliła, że ma podobne zastrzeżenia wobec NBU: „A czym zajmuje się Narodowy Bank razem z systemem bankowym? Czy nie siedzą przypadkiem na tych samych obligacjach skarbowych i tylko na tym zarabiają? Gdzie jest realna gospodarka, gdzie jest jej finansowanie? Mam podobne pytania również do Państwowej Służby Monitoringu Finansowego.”
Warto zaznaczyć, że Komisja Papierów Wartościowych (NKCPFR) opracowała własny model podziału uprawnieńmiędzy regulatorami rynku kryptowalut. Komisja proponuje, aby regulowała wszystkie aktywa wirtualne powiązane z aktywami materialnymi, podczas gdy Narodowy Bank miałby regulować tokeny oparte na walutach fiducjarnych(czyli będące alternatywą dla pieniądza towarowego).
Przeczytaj także:
„Kryptowaluty nie mają już nic nowego do zaoferowania światu” – wywiad z ukraińskim przedsiębiorcą i inwestorem krypto, Mykołą Udiańskim
Dlaczego Trump promuje kryptowaluty, jak szybko zarabiać na giełdach i jak utrzymać motywację – ekskluzywny wywiad z Ołeksandrem Orłowskim, założycielem społeczności FFA
