Proeuropejski kurs i uznanie rosyjskiej agresji sprawiają, że Mołdawia staje się jednym z krajów o strategicznym znaczeniu w regionie oraz wiarygodnym partnerem dla Ukrainy. Szczególnie wyraźnie widać to we współpracy gospodarczej — w 2023 r. wartość dwustronnej wymiany handlowej przekroczyła 500 mln dolarów i nadal rośnie.
Pomimo geopolitycznej niestabilności integracja europejska i ulgi podatkowe pomagają Mołdawii przyciągać inwestorów — w 2023 r. za pośrednictwem Invest Moldova zrealizowano ponad 40 projektów inwestycyjnych o łącznej wartości przekraczającej 200 mln euro. W kraju dynamicznie rozwija się sektor IT, notując stabilny wzrost na poziomie 15–20% rocznie. Obecnie Mołdawia należy nie tylko do największych dostawców wina na świecie, ale jest także znaczącym eksporterem usług IT i „oazą” dla technologicznych start-upów.
W jaki sposób polityka państwowa, integracja europejska oraz wsparcie finansowe UE i USA przekształcają lokalną gospodarkę? Dzięki czemu Mołdawia stała się platformą dla ukraińskich firm, które chcą utrzymać działalność i wejść na rynek UE? Czy Ukraina i Mołdawia mogą wspólnie stać się centrum regionalnej współpracy gospodarczej?
O tym wszystkim w obszernym wywiadzie dla UA.NEWS opowiedział Serhij Steciuk, honorowy konsul Republiki Mołdawii w Dnieprze.
Klimat biznesowy w Mołdawii dla zagranicznych przedsiębiorców
Klimat biznesowy w Mołdawii w ostatnich latach znacznie się poprawił, co sprawia, że kraj ten staje się coraz bardziej atrakcyjny dla inwestorów zagranicznych. Rząd aktywnie wdraża reformy mające na celu stworzenie przejrzystych, przewidywalnych i przyjaznych warunków dla inwestycji. Według danych Banku Światowego w 2019 r. Mołdawia zajęła 48. miejsce w rankingu „Doing Business” spośród około 190 krajów, co było jednym z najlepszych wyników w Europie Wschodniej. Choć sam ranking Doing Business został zakończony w 2021 r., rząd Mołdawii kontynuuje reformy w zakresie cyfryzacji usług administracyjnych, wspierania przedsiębiorczości i doskonalenia ram regulacyjnych.
Szczególnie istotna jest stabilna współpraca z organizacjami międzynarodowymi, takimi jak UE, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Bank Światowy i inne, które wspierają modernizację gospodarki. Dla ukraińskich przedsiębiorców poszukujących stabilnego środowiska do rozwoju działalności Mołdawia oferuje realne możliwości dzięki stosunkowo niskim barierom wejścia na rynek, otwartemu dostępowi do rynków europejskich i wsparciu ze strony państwa.
W 2024 r. działało około 3,8 tys. firm z udziałem kapitału zagranicznego, co stanowi najniższy poziom w ostatniej dekadzie, a wartość inwestycji zagranicznych w 2023 r. wyniosła około 357 mln USD. Główne sektory inwestycji to przemysł przetwórczy, handel hurtowy i detaliczny, technologie informatyczne oraz sektor finansowy. Pomimo zewnętrznych wyzwań, takich jak wojna w Ukrainie i kryzys energetyczny, inwestycje w Mołdawii utrzymują się, co potwierdza zaufanie do modelu gospodarczego kraju i zainteresowanie programami państwowego wsparcia przedsiębiorczości.
Zdjęcie: Serhij Steciuk, honorowy konsul Mołdawii w Ukrainie
Przewagi konkurencyjne Mołdawii jako lokalizacji biznesowej
Mołdawia ma szereg strategicznych zalet, które czynią ją atrakcyjną dla inwestorów zagranicznych. Po pierwsze, korzystne położenie geograficzne kraju tworzy naturalny most logistyczny między Unią Europejską, Ukrainą a krajami Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). Dzięki portowi Giurgiulești nad Dunajem oraz rozwiniętej infrastrukturze transportowej Mołdawia zapewnia dogodny dostęp do Morza Czarnego i kluczowych rynków europejskich.
Po drugie, Mołdawia posiada szeroką i kompleksową umowę stowarzyszeniową z UE, która gwarantuje bezcłowy i bez ograniczeń ilościowych dostęp dla ponad 90% towarów na rynek Unii Europejskiej. To daje istotną przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwom nastawionym na eksport.
Po trzecie, kraj dysponuje wysoko wykwalifikowaną, wielojęzyczną i stosunkowo niedrogą siłą roboczą, zwłaszcza w kluczowych sektorach gospodarki — takich jak IT, rolnictwo, przemysł lekki i edukacja. To przyciąga zagraniczne firmy poszukujące wykwalifikowanego personelu.
Po czwarte, stabilność makroekonomiczna, przejawiająca się w kontrolowanym zadłużeniu publicznym, niskim poziomie inflacji i względnej stabilności walutowej, tworzy przewidywalne środowisko dla długoterminowych inwestycji.
I wreszcie, aktywny rozwój infrastruktury innowacyjnej: w Kiszyniowie i Ungheni działają parki technologiczne, inkubatory start-upów i klastry IT, do których dołączają znane międzynarodowe firmy, takie jak Luxoft, Endava czy Grape Systems. Wspiera to rozwój sektorów innowacyjnych i sprzyja napływowi inwestycji w branże wysokich technologii.
Wszystkie te czynniki łącznie kształtują przewagi konkurencyjne Mołdawii jako lokalizacji biznesowej i sprawiają, że kraj ten staje się atrakcyjną alternatywą dla inwestorów zainteresowanych dostępem do rynków europejskich i regionalnym rozwojem działalności.
Perspektywiczne branże dla inwestycji w Mołdawii
Najbardziej atrakcyjnymi branżami dla inwestycji w Mołdawii są sektor rolno-spożywczy, technologie informatyczne, energetyka odnawialna, przemysł lekki i turystyka.
Sektor rolno-spożywczy pozostaje filarem gospodarki. Mołdawia jest jednym z największych eksporterów wina na świecie, sprzedając rocznie ponad 100 mln butelek znanych marek, takich jak „Purcari”, „Cricova”, „Mileștii Mici”. Kraj posiada także znaczny potencjał w produkcji żywności ekologicznej, owoców, warzyw i mięsa. Rosnący popyt na żywność ekologiczną w UE sprzyja rozwojowi tej niszy.
Sektor IT odnotowuje stabilny wzrost na poziomie 15–20% rocznie i zatrudnia ponad 20 tys. specjalistów, których wynagrodzenia znacznie przewyższają średnią krajową. Ulgi podatkowe, m.in. w Moldova IT Park, przyciągają firmy technologiczne i start-upy.
Energetyka odnawialna rozwija się dzięki wsparciu UE, wprowadzeniu zielonych taryf oraz systemu aukcyjnego dla projektów fotowoltaicznych i wiatrowych. Łączna zainstalowana moc OZE przekracza 650 MW i ma perspektywy dalszego wzrostu.
Przemysł lekki, zwłaszcza odzieżowy i obuwniczy, posiada rozwiniętą infrastrukturę i długie tradycje, co pozwala mu konkurować na rynkach europejskich.
Turystyka — w szczególności winiarska, ekologiczna i kulturalna — ma duży potencjał dzięki bogatemu dziedzictwu historycznemu, walorom przyrodniczym oraz rozbudowanej sieci winiarni i piwnic winnych.
Branże te stanowią główne motory rozwoju gospodarczego Mołdawii i należą do najbardziej atrakcyjnych dla inwestorów.
Zdjęcie: Serhij Steciuk, honorowy konsul Mołdawii w Ukrainie, oraz Valeriu Civer, ambasador Mołdawii w Ukrainie
Państwowe programy wsparcia dla inwestorów zagranicznych w Mołdawii
Rząd Mołdawii aktywnie wspiera inwestorów zagranicznych za pomocą kilku kluczowych instrumentów. Najważniejszym z nich jest Invest Moldova (dawniej Moldova Invest) — Narodowa Agencja ds. Inwestycji i Eksportu, pełniąca funkcję „jednego okienka” dla inwestorów. Agencja oferuje szeroki zakres usług: doradztwo, pomoc w rejestracji działalności gospodarczej, wybór terenów inwestycyjnych, koordynację działań z instytucjami publicznymi oraz wsparcie projektów inwestycyjnych na wszystkich etapach.
Inwestorzy mogą również korzystać z ulg podatkowych, szczególnie firmy, które tworzą nowe miejsca pracy, zwłaszcza na obszarach wiejskich, lub działają w sektorach zaawansowanych technologii, w tym w branży IT.
Program „Młody rolnik” zapewnia dotacje na zakup maszyn rolniczych i ziemi, wspierając zaangażowanie młodych ludzi w sektorze rolnym. Z kolei inicjatywa „Mołdawia – kraj możliwości” wspiera start-upy, przedsiębiorstwa społeczne oraz innowacyjne projekty.
W 2023 r. za pośrednictwem Invest Moldova zrealizowano ponad 40 projektów inwestycyjnych o łącznej wartości ponad 200 mln euro, co dowodzi skuteczności polityki państwa w zakresie wspierania inwestycji. Agencja aktywnie współpracuje także z międzynarodowymi partnerami, takimi jak Unia Europejska czy Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, aby przyciągać dodatkowe inwestycje i rozwijać potencjał eksportowy kraju.
Dzięki tym działaniom Mołdawia tworzy korzystne warunki dla inwestorów zagranicznych zarówno poprzez wsparcie administracyjne, jak i instrumenty finansowe.
System rejestracji działalności gospodarczej i opodatkowania w Mołdawii
System rejestracji działalności gospodarczej w Mołdawii należy do najbardziej uproszczonych w Europie. Część procedury można przeprowadzić online za pośrednictwem portalu rządowego egov.md (servicii.gov.md), co znacząco skraca czas. Zazwyczaj rejestracja przedsiębiorstwa trwa od 1 do 7 dni, w zależności od rodzaju działalności i kompletności dokumentów. Do rejestracji potrzebny jest paszport, dane dotyczące planowanej działalności, adres siedziby (może to być również adres domowy), statut (dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz inne standardowe dokumenty. W przypadku zagranicznych założycieli może być wymagane zaświadczenie o niekaralności. Procedura nie wymaga nadmiernej liczby zaświadczeń ani dodatkowych umów, a wiele etapów realizowanych jest w formie elektronicznej.
System podatkowy w Mołdawii jest przejrzysty i prosty. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą korzystać z uproszczonego systemu rozliczeń w formie podatku ryczałtowego w wysokości około 12%, który obejmuje zarówno podatek dochodowy od osób fizycznych, jak i składki. Dla osób prawnych stawka podatku dochodowego wynosi 12% — to jeden z najniższych poziomów w regionie. Podstawowa stawka VAT to 20%, jednak dla niektórych kategorii towarów, w tym produktów rolnych, wyrobów medycznych i artykułów dziecięcych, stosowane są obniżone stawki (8%) lub stawka 0%.
System ten czyni Mołdawię atrakcyjną lokalizacją dla małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie tych planujących działalność eksportową.
Główne ryzyka przy wejściu na rynek mołdawski
Chociaż Mołdawia oferuje inwestorom znaczne możliwości, istnieje kilka kluczowych ryzyk, które należy uwzględnić.
Pierwszym i najważniejszym jest niestabilność polityczna. Częste zmiany rządów oraz prawdopodobne tworzenie koalicji o różnych priorytetach mogą wpływać na ciągłość i stabilność reform. Powoduje to niepewność w długoterminowej polityce państwowej, co jest szczególnie istotne w przypadku inwestycji wymagających trwałego wsparcia.
Drugim ryzykiem jest zależność energetyczna. Mołdawia nadal importuje około 70% energii elektrycznej, głównie z Rumunii i Ukrainy, co czyni gospodarkę podatną na wahania cen i zagrożenia geopolityczne. Choć kraj jest zintegrowany z europejską siecią energetyczną, konieczna pozostaje dywersyfikacja źródeł energii, rozwój własnej produkcji odnawialnej oraz poprawa efektywności energetycznej.
Trzecim czynnikiem jest niewielki rynek wewnętrzny. Przy populacji liczącej około 2,5 mln osób oznacza to, że przedsiębiorstwa muszą ukierunkować działalność na eksport i wejście na rynki zewnętrzne, aby osiągnąć większą skalę i rentowność.
Rekomendacje dla inwestorów: dokładna analiza ryzyk, współpraca z lokalnymi prawnikami i konsultantami oraz korzystanie z usług Invest Moldova w celu ograniczenia barier administracyjnych i zwiększenia efektywności realizacji projektów.
Mołdawia – platforma testowa dla wejścia na rynek UE
Mołdawia stanowi bardzo korzystny „poligon testowy” dla przedsiębiorców planujących ekspansję na rynki Unii Europejskiej. Dzięki umowie stowarzyszeniowej kraj aktywnie harmonizuje swoje standardy z wymogami europejskimi — od norm technicznych po przepisy sanitarne, oznakowanie i certyfikację produktów. Oznacza to, że towary zatwierdzone na rynku mołdawskim mają duże szanse na uzyskanie akceptacji na rynkach UE.
Dodatkową przewagą są znacznie niższe koszty testowania, logistyki i adaptacji produktów niż w bardziej rozwiniętych państwach europejskich. Pozwala to przedsiębiorcom ograniczyć ryzyko i zoptymalizować koszty ekspansji na rynek unijny.
Przykładem jest ukraiński koncern cukierniczy Roshen, który skutecznie wykorzystuje Mołdawię jako platformę do dostosowania produktów do europejskich wymagań i preferencji konsumentów, a następnie eksportuje je do Niemiec, Francji i Polski.
W tym kontekście Mołdawia staje się efektywną platformą startową do testowania i przygotowywania produktów do sprzedaży w UE, co pozwala przedsiębiorcom skrócić czas oraz zmniejszyć koszty wejścia na duże rynki.
Zdjęcie: Hennadij Czyżykow, prezes Izby Handlowo-Przemysłowej Ukrainy, Serhij Steciuk, honorowy konsul Mołdawii w Ukrainie, oraz Valeriu Civer, ambasador Mołdawii w Ukrainie
Wpływ wojny w Ukrainie na klimat inwestycyjny Mołdawii
Wojna w Ukrainie miała zarówno negatywny, jak i pozytywny wpływ na klimat inwestycyjny Mołdawii. Z jednej strony kraj stanął przed poważnymi wyzwaniami: kryzysem energetycznym, wzrostem inflacji oraz zwiększeniem wydatków budżetowych na bezpieczeństwo i przyjmowanie uchodźców. Czynniki te stworzyły dodatkowe ryzyka i obciążenia dla gospodarki.
Z drugiej strony Mołdawia stała się jednym z najbardziej stabilnych regionów Europy Wschodniej w warunkach napięć geopolitycznych, co przyciągnęło uwagę przedsiębiorców z Ukrainy. Ponad 300 ukraińskich firm przerejestrowało się lub otworzyło filie w Mołdawii, wykorzystując ją jako platformę do utrzymania działalności i wejścia na rynek UE.
Przepływy logistyczne przez porty w Ungheni i Reni znacząco wzrosły, co wzmocniło potencjał tranzytowy kraju. Pomoc międzynarodowa ze strony UE, USA i innych instytucji finansowych przekroczyła 500 mln euro w latach 2022–2024, wspierając stabilność makroekonomiczną.
Według danych Narodowego Banku Mołdawii, w 2023 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wzrosła o około 18% w porównaniu z 2021 r., co dowodzi, że Mołdawia nie tylko sprostała wyzwaniom wojny, lecz także potrafiła przekształcić je w impuls do rozwoju klimatu inwestycyjnego.
Potencjał Ukrainy i Mołdawii jako rdzenia nowego regionalnego ugrupowania gospodarczego
Ukraina i Mołdawia mają wszystkie przesłanki, aby stać się rdzeniem nowego ugrupowania gospodarczego, zwłaszcza w kontekście pogłębiającej się integracji z UE i wspólnego przeciwdziałania wyzwaniom geopolitycznym. Już dziś można obserwować kształtowanie się Dniestrzańsko-Podolskiej przestrzeni gospodarczej, która łączy ukraińskie zasoby rolnicze, potencjał przemysłowy i korytarze logistyczne z mołdawskim dostępem do rynków europejskich, dynamicznie rozwijającym się sektorem IT oraz względną stabilnością polityczną.
W idealnym scenariuszu takie ugrupowanie mogłoby obejmować:
- wspólną strefę wolnego handlu towarami i usługami,
- koordynację rozwoju infrastruktury transportowej i energetycznej,
- tworzenie wspólnych parków przemysłowych i technologicznych na terenach przygranicznych,
- rozwój cyfrowych platform biznesowych, które ułatwią współpracę i przyciągną inwestycje.
Projekt ten nie zakłada unii politycznej, lecz stanowi praktyczną synergię gospodarczą, ukierunkowaną na zwiększenie konkurencyjności regionu, przyciągnięcie inwestycji zagranicznych i wzmocnienie stabilności.
Podobne modele regionalne funkcjonują w Europie Północnej i w krajach bałtyckich, dlatego Dniestrzańsko-Podolska przestrzeń gospodarcza może stać się kolejnym krokiem w procesie integracji europejskiej Ukrainy i Mołdawii.
Najnowsze porozumienia między przywódcami obu krajów potwierdzają gotowość do pogłębionej współpracy w dziedzinie energetyki, transportu, handlu i infrastruktury, co tworzy solidne podstawy dla dalszej integracji gospodarczej.
Wizytówka Mołdawii
Mołdawia to kraj o europejskim obliczu, wschodnim sercu i możliwościach dla tych, którzy chcą budować przyszłość na styku kontynentów.
Handel dwustronny i popyt na ukraińskie towary
W Mołdawii utrzymuje się stały popyt na ukraińskie produkty spożywcze: olej słonecznikowy, mąkę, kasze, ser, mięso czy ziemniaki. Wysoka jakość i bliskość geograficzna sprawiają, że są one konkurencyjne. Importowane są także ukraińskie leki, sprzęt medyczny, artykuły AGD oraz usługi logistyczne.
Mołdawia eksportuje do Ukrainy przede wszystkim wina (znane marki Purcari, Cricova, Gitana), owoce (wiśnie, brzoskwinie, jabłka), a także soki i przetwory, które cieszą się dużym zainteresowaniem. Dynamicznie rośnie również zapotrzebowanie na usługi outsourcingu IT świadczone przez firmy mołdawskie.
W 2023 r. wartość dwustronnej wymiany handlowej przekroczyła 500 mln dolarów i nadal rośnie, co pokazuje głęboką współpracę gospodarczą obu krajów.
Rola Rumunii w relacjach gospodarczych Mołdawii i Ukrainy — partner czy konkurent
Rumunia jest strategicznym partnerem, a nie konkurentem w relacjach gospodarczych Mołdawii i Ukrainy. Jako najbliższy kraj członkowski UE odgrywa kluczową rolę w tranzycie towarów, inwestycji i technologii. Jest również największym inwestorem w Mołdawii, odpowiadając za ponad 30% wszystkich bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Rumunia aktywnie wspiera modernizację infrastruktury Mołdawii, zwłaszcza poprzez projekty portów Galați–Reni–Giurgiulești, które tworzą spójny korytarz logistyczny do Morza Czarnego. Rumuńskie firmy inwestują także w mołdawską energetykę, sektor bankowy i IT.
Ponadto Rumunia pełni rolę ważnego pomostu dla integracji Mołdawii i Ukrainy z rynkami europejskimi. Trójstronny format współpracy: Ukraina–Mołdawia–Rumunia przyczynia się do wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego, rozwoju infrastruktury transportowej i stymulowania współpracy gospodarczej.
Ten „trójkąt” ma szansę stać się stabilnym regionem gospodarczym, wzorowanym na modelach z Europy Północnej i krajów bałtyckich, gdzie współpraca przynosi korzyści wszystkim stronom.
Zdjęcie: Mychajło Podolak, doradca szefa Biura Prezydenta Ukrainy; Serhij Steciuk, honorowy konsul Mołdawii w Ukrainie; oraz Valeriu Civer, ambasador Mołdawii w Ukrainie.
Możliwości partnerstwa Ukrainy i Mołdawii w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i wspólnych projektów
Ukraina ma wszelkie warunki, aby stać się niezawodnym partnerem energetycznym dla Mołdawii. Po wyjściu Mołdawii z rosyjskiego systemu energetycznego i integracji z europejską siecią ENTSO-E, kraj ten potrzebuje stabilnych, bezpiecznych i alternatywnych źródeł energii elektrycznej. Ukraina, która również jest częścią ENTSO-E, może odegrać rolę kluczowego dostawcy.
Istnieją już techniczne możliwości synchronizacji sieci energetycznych przez region Czerniowce–Ungheni, co umożliwia zwiększenie dostaw energii z Ukrainy do Mołdawii. Perspektywiczne są również wspólne projekty budowy elektrowni słonecznych i wiatrowych na terenach przygranicznych oraz wykorzystanie ukraińskich podziemnych magazynów gazu do tworzenia regionalnych hubów gazowych.
Dodatkowo można rozwijać tranzytowe szlaki dla zielonego wodoru, który odpowiada europejskim standardom środowiskowym i otwiera nowe perspektywy współpracy energetycznej.
Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski i prezydent Mołdawii Maia Sandu wielokrotnie podkreślali gotowość obu państw do zapewnienia stabilności energetycznej regionu na kolejne dekady. Ukraina jest przygotowana, aby wspierać Mołdawię w rozwiązywaniu problemów energetycznych, m.in. poprzez dostawy węgla oraz innych surowców energetycznych.
Współpraca w sektorze energetycznym nie tylko sprzyja budowaniu niezależności energetycznej Mołdawii, lecz także wzmacnia strategiczne partnerstwo obu państw oraz ich pozycję na drodze do integracji europejskiej.
Perspektywy gospodarcze po rozwiązaniu konfliktu naddniestrzańskiego
Rozwiązanie konfliktu w Naddniestrzu może stać się jednym z kluczowych przełomów gospodarczych dla Mołdawii i Ukrainy. Obecnie terytorium Naddniestrza stanowi „szarą strefę”, która powoduje poważne ograniczenia dla tras tranzytowych, inwestycji, rozwoju infrastruktury oraz współpracy międzypaństwowej.
Pokojowe uregulowanie otworzyłoby nowe korytarze transportowe, w szczególności linię kolejową Tyraspol–Oczaków–Mikołajów, która mogłaby stać się częścią ważnego europejskiego szlaku transportowego. Stworzyłoby to warunki do rozwoju wspólnych stref przemysłowych, turystyki, logistyki i sektora rolniczego.
Obecnie, w wyniku kryzysu energetycznego i wstrzymania dostaw gazu do Naddniestrza, przedsiębiorstwa regionu wstrzymały działalność, a obszar stoi na progu kryzysu humanitarnego. Znacznie osłabia to „gospodarkę” separatystycznego regionu i tworzy przesłanki do jego reintegracji.
Dla Ukrainy rozwiązanie konfliktu oznaczałoby poprawę bezpieczeństwa na południu, odzyskanie kontroli nad granicą, a także ożywienie powiązań gospodarczych i transportowych z Mołdawią, co przełoży się na większą stabilność całego regionu.
W konsekwencji pokojowe uregulowanie ma nie tylko istotny wymiar moralny, ale stanowi również projekt o strategicznym i gospodarczym znaczeniu dla obu krajów.
Czytaj również:
Co trzeba wiedzieć, aby rozpocząć działalność gospodarczą w Polsce i Ukrainie: Piotr Kaczmarek, doradca prezesa PUIG, o portalu Vademecum
