Dlaczego ukraiński biznes powinien przyciągać inwestorów już teraz, a nie czekać na zakończenie wojny, w jakie branże zagraniczne firmy w Ukrainie nie boją się inwestować oraz jaką rolę odgrywają najnowsze technologie w zwrocie z inwestycji w branży budowlanej - te i inne trendy inwestycyjne zostały omówione podczas Międzynarodowego Forum Poland&Ukraine. Więcej w artykule UA.NEWS.
Międzynarodowe Forum Poland&Ukraine, zorganizowane przez Global Payment Association (GPA) we współpracy z Polsko-Ukraińską Izbą Gospodarczą, odbyło się w Warszawie. Moderatorem wydarzenia była Galina Heilo, prezes GPA i wiceprezes Stowarzyszenia Banków Ukraińskich. International Payment Association jest wpływową i znaną organizacją na rynku płatności na Ukrainie i w Europie.
«Zawsze staramy się uczynić świat, a w szczególności sektor płatności, lepszym. Staramy się, aby płatności były szybsze, bardziej elastyczne, łatwiejsze i tańsze. Jednocześnie naszą główną misją jest uczynienie ich przejrzystymi i bezpiecznymi», - powiedziała Galina Heilo na początku Forum.
«Zdecydowaliśmy, że jeśli będziemy organizować więcej wydarzeń w różnych branżach, będziemy w stanie lepiej zrozumieć problemy zarówno branży, jak i sektora płatności w tej branży. Tak się złożyło, że te wydarzenia stały się stałe. Widzimy problemy, ale mamy też misję społeczną: ludzie spotykają się i podpisują umowy. A ponieważ jesteśmy z Ukrainy, te wydarzenia pomagają przyciągnąć inwestycje do ukraińskiej gospodarki. To dla nas ważne, dlatego staramy się robić wszystko, co w naszej mocy», - podkreśliła Galina Heilo.
Międzynarodowe Forum Poland&Ukraine zgromadziło przedstawicieli środowisk biznesowych z Ukrainy, Polski i innych krajów Europy Wschodniej w celu ułatwienia zawierania kontraktów i przyciągnięcia międzynarodowych inwestycji w nowe projekty. W wydarzeniu wzięły udział firmy budowlane i deweloperzy, inwestorzy oraz przedstawiciele ukraińskich i polskich władz.
Forum otworzył Jacek Piechota, były minister gospodarki Polski i prezes Polsko-Ukraińskiej Izby Gospodarczej. Jacek Piechota powiedział, że pomimo faktu, że forum odbywa się w szczególnym czasie dla stosunków ukraińsko-polskich, jest optymistą co do ich rozwoju.
«Obywatele Polski i Ukrainy budują fundamenty naszej współpracy... Bo nie ma nic ważniejszego niż relacje międzyludzkie. A w tej szczególnej sytuacji przedsiębiorcy mają do odegrania szczególną rolę, ponieważ przedsiębiorcy budują fundamenty gospodarcze i biznesowe. Realizują projekty po obu stronach granicy i pokazują, że widzą przyszłość dla współpracy polsko-ukraińskiej», - podkreślił Jacek Piechota.
Wpływy geopolityczne
Pierwsza część Forum poświęcona była inwestycjom w Ukrainie, w szczególności w nieruchomości. Większość mówców stwierdziła, że główną kwestią dla zachodnich inwestorów jest dziś pokój i wojna. Jednocześnie ukraińskie firmy powinny rozpocząć negocjacje z zagranicznymi inwestorami już teraz, zamiast czekać na «złoty prysznic» po zakończeniu wojny, powiedział lider rosyjskiej opozycji Ilya Ponomarev, który obecnie aktywnie pomaga przyciągnąć globalne inwestycje do Ukrainy. Wśród zagrożeń dla klimatu inwestycyjnego w Ukrainie wymienił povstanie frakcji w Kongresie USA, która wspiera negocjacje w sprawie rozejmu z rosją.
«Społeczność biznesowa odgrywa ogromną rolę w wywieraniu presji (na zachodnich polityków), aby udowodnić, że zwycięstwo jest możliwe i na pewno nastąpi. Zarówno ukraiński, jak i zagraniczny biznes zrobią wszystko, co w ich mocy, aby zapewnić, że takie zwycięstwo nastąpi», - powiedział Ponomarev.
John Herbst, amerykański dyplomata i piąty ambasador nadzwyczajny i pełnomocny USA w Ukrainie, również mówił o dalszym przebiegu walki Ukrainy z agresorem. Podkreślił on: «Jestem przekonany, że Ukraina będzie walczyć do końca. I jestem przekonany, że jeśli pomoc z Zachodu nie zmniejszy się, Ukraina wygra. Osiągniecie swoje cele na polu bitwy i zmusicie Moskwę do negocjacji».
Mówił także o nastrojach w Kongresie USA i perspektywach wznowienia finansowania Ukrainy, co również wpływa na nastroje inwestorów. Dyplomata zauważył, że w ciągu 3-6 miesięcy amerykańscy politycy rozwiążą swoje różnice, a «USA będą nadal pomagać. W tym okresie Europa może również zwiększyć dodatkowe wsparcie dla Ukrainy».
Nataliia Melnyk, szefowa Ukraińskiego Centrum Społeczeństwa Obywatelskiego w Brukseli, mówiła o głównych obszarach pomocy UE w odbudowie Ukrainy. Priorytetami będą energetyka, budownictwo mieszkaniowe i infrastrukturalne oraz transport.
Komisja Europejska ogłosiła już 1 miliard euro na odbudowę Ukrainy, a kwota ta rośnie, powiedziała Melnyk. Istnieje również fundusz Ukraine Facility o wartości 50 miliardów euro, który również zostanie wykorzystany do odbudowy Ukrainy. Według Natalii Melnyk, Parlament Europejski przegłosował już poprawki do budżetu państwa, które przewidują te 50 miliardów euro.
Ukraiński rynek nieruchomości
Olena Dmitrieva, członek zarządu Konfederacji Budowniczych Ukrainy, pierwszy wiceprezes zarządu Globus Bank, mówiła o ukraińskim rynku nieruchomości i kredytach hipotecznych. Według niej, od kwietnia tego roku bank wznowił programy kredytowe z deweloperami w Kijowie i zachodnich regionach Ukrainy.
Oczekiwania ekonomiczne są warunkiem wstępnym pozytywnych nastrojów w branży. W szczególności Olena Dmitrieva zwróciła uwagę na dane Narodowego Banku, który prognozuje co najmniej 3% wzrost PKB, spadek inflacji do około 10%, a także stwierdza, że system bankowy ma rezerwę płynności, która przeszła testy warunków skrajnych. Na przykład depozyty detaliczne wzrosły o 30% od początku inwazji na pełną skalę.
W tym kontekście ceny i aktywność w zakresie umów sprzedaży stopniowo rosną. Głównymi nabywcami są wojskowi, osoby wewnętrznie przesiedlone, rodzice studentów i obcokrajowcy, w tym z Izraela, Kanady i Hiszpanii, którzy uważają, że ukraiński rynek osiągnął dno i teraz warto kupować nieruchomości w celu odsprzedaży.
Deweloperzy kontynuują pracę ze względu na wysoki margines bezpieczeństwa. Wznowiono budowę 75% kompleksów mieszkaniowych, przy czym bardziej zaawansowane projekty zostały ukończone w pierwszej kolejności, aby jak najszybciej wystawić je na sprzedaż. Ogólnie rzecz biorąc, sprzedaż została wznowiona w 82% nieruchomości w całej Ukrainie, z wyjątkiem obszarów frontowych. Od początku inwazji na pełną skalę w całym kraju na sprzedaż wystawiono 189 nowych kompleksów mieszkaniowych, z czego najwięcej - 56 - w obwodzie lwowskim. Poziom sprzedaży na rynku pierwotnym wynosi około 10% poziomu sprzed wojny.
Jednocześnie istnieje tendencja do wzrostu cen nieruchomości. Dynamika zależy od regionu; podczas gdy w Kijowie ceny w hrywnach tylko pokrywają dewaluację, ceny we Lwowie i Iwano-Frankowsku wzrosły o prawie 80%. Zachodnie regiony są najbardziej atrakcyjne dla inwestycji, ponieważ aktywnie budują i wynajmują mieszkania. Jednocześnie niewielki wzrost cen odnotowano w Odesie i Dnieprze.
Na rynku wtórnym mieszkania są sprzedawane z dyskontem, ale liczba transakcji rośnie. Segment ten jest napędzany przez rządowy program kredytowy «eOselya» z preferencyjnymi stawkami dla pracowników sektora publicznego. W ramach tego programu udzielono około 3 000 kredytów.
«Jednym z głównych czynników wpływających na koszt nieruchomości jest wzrost kosztów materiałów budowlanych i wzrost wynagrodzeń budowniczych. Tendencja wzrostowa kosztów odnotowywana jest co trzy miesiące», - powiedziała Kateryna Dzhychka, CEO i współzałożycielka grupy firm Well Вud, założycielka głównego portalu nieruchomości Vdoma.online. Mówiła o dwóch scenariuszach, które mogą być decydujące dla rynku nieruchomości.
Negatywnym jest masowa migracja, niski przyrost naturalny, a także niepewność co do zakończenia działań wojennych i brak wykwalifikowanej kadry. Nie można wykluczyć zmiany kursu inwestorów krajowych w kierunku rynków zagranicznych i wstrzymania finansowania ze Stanów Zjednoczonych. Problemy z dostawami energii i wody.
Pozytywny scenariusz - począwszy od przyszłego roku, program «miej dom» zostanie rozszerzony również na rynek pierwotny, a popyt będzie pochodził od przesiedleńców wewnętrznych i wojska. Wsparcie finansowe ze strony zachodnich partnerów będzie kontynuowane.
Polski rynek nieruchomości
Polska jest trzecim krajem w Europie pod względem wielkości budownictwa po Francji i Niemczech oraz rekordzistą pod względem liczby rozpoczętych projektów, powiedział Dariusz Fudali, przewodniczący Komitetu Gospodarki Nieruchomościami Krajowej Izby Gospodarczej.
Polski rynek nieruchomości również wykazuje tendencję wzrostową. W 2021 r. średnia cena metra kwadratowego mieszkania osiągnęła prawie 2 tys. euro, a od tego czasu wzrosła o kolejne 14%. Według Fudali takie same ceny obserwowane są w Słowenii, Portugalii i Serbii. W Austrii i Niemczech ceny są wyższe, ponad 4 tys. euro. Mieszkania są jeszcze droższe we Francji, Norwegii i Holandii.
Jeśli chodzi o stosunek kosztów mieszkaniowych do zarobków Europejczyków, eksperci kierują się liczbą rocznych pensji, które trzeba zapłacić za mieszkanie o powierzchni 70 mkw. Okazuje się, że w Polsce liczba ta jest zbliżona do Bośni i Holandii - około 8 lat. Na Słowacji i w Czechach to samo mieszkanie można spłacić w 13-14 lat. Z kolei w Belgii i Norwegii zajmuje to od 3 do 7 lat.
Według przewodniczącego Komisji Nieruchomości, skok popytu i cen nastąpił z kilku powodów. Mianowicie, banki przestały podnosić stopy procentowe, a rząd wprowadził tanie mieszkania na poziomie 2% dla kupujących po raz pierwszy. Ponadto Komisja Nadzoru Finansowego obniżyła wymagania dotyczące uzyskiwania kredytów. Wszystko to doprowadziło do znacznego wzrostu liczby wniosków kredytowych.
Vladyslav Semerynskyy, wspólnik w międzynarodowej firmie prawniczej, ekspert w dziedzinie rynków wschodnich i rozwiązywania sporów międzynarodowych, mówił o prawnych aspektach przydziału gruntów i handlu gruntami pod inwestycje. Adam Morawski, radca prawny, międzynarodowy konsultant prawny i biznesowy w zakresie projektów inwestycyjnych i ekspansji na nowe rynki, wyjaśnił inne ważne kwestie i wyzwania, z którymi deweloperzy mogą się spotkać w Polsce, na przykład przy uzyskiwaniu pozwoleń na budowę. Mariusz Ścisło, prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP, mówił o specyfice urbanizacji w Polsce i nowych standardach w budownictwie. Podkreślił, że Polska jest liderem w Europie pod względem efektywności energetycznej budynków. W związku z tym w niektórych nowych dzielnicach mieszkaniowych standardy oszczędności energii zostały potrojone.
Trendy inwestycyjne
Pomimo wojny w Ukrainie, istnieją projekty, które mogą być interesujące dla inwestorów. Na przykład Iryna Semenyuta, współwłaścicielka Capital Management Group, firmy zarządzającej aktywami, w ciągu ostatnich sześciu miesięcy zorganizowała i sprzedała 6 funduszy inwestycyjnych. Inwestorzy inwestują przede wszystkim w projekty związane z zieloną gospodarką.
«Są klienci, którzy kupują elektrownie słoneczne. W Użhorodzie budowana jest ogromna farma wiatrowa. Ponadto mamy przykłady firm z Kramatorska przenoszących się do regionu Zakarpacia i produkujących tam farmy wiatrowe», - powiedziała Semenyuta.
Ekspert doradził również ukraińskim firmom, aby pozyskiwały finansowanie i dotacje za pośrednictwem banków, funduszy inwestycyjnych i agencji rządowych.
«Duzi darczyńcy nie przychodzą bezpośrednio, przychodzą za pośrednictwem Ministerstwa Gospodarki, za pośrednictwem instytucji państwowych, które kontrolują ukierunkowane wykorzystanie, a tym samym stymulują gospodarkę i podatki», - wyjaśniła.
Iryna Kuzmicheva, założycielka i właścicielka firm finansowych PRIME GROUP ESTRO (Austria) i ALL TRADE PRODUCTS (ZEA), opowiedziała, na jakie fundusze inwestycyjne powinni zwrócić uwagę prywatni inwestorzy, którzy nie mają milionów euro, ale chcą inwestować w projekty europejskie. Jest partnerem funduszu inwestycyjnego Frigate Luxembourg S.A.
Wśród najbardziej obiecujących wymieniła fundusze inwestujące w sieci handlowe na Węgrzech, Słowacji i w Polsce, a także w logistykę magazynową i duże węzły transportowe. Małym inwestorom prywatnym trudno jest wejść w tak duże projekty, ponieważ czek zaczyna się tutaj od 2-3 milionów euro. W takich przypadkach warto zwrócić się do funduszy, które łączą kilku klientów i gromadzą niezbędne kwoty na inwestycje.
Iryna Kuzmicheva stosuje podobne podejście przy inwestowaniu w sieci luksusowych hoteli. Mechanizm ten działa w następujący sposób: pomieszczenia hotelowe są wynajmowane do remontu, a następnie wynajmowane dużym sieciom, takim jak Hilton. Jest to stabilny i dochodowy biznes dla inwestorów. Podobnie jest z wynajmem magazynów zlokalizowanych w pobliżu głównych węzłów komunikacyjnych i posiadających duże kontrakty z międzynarodowymi firmami.
Najnowsze technologie w nieruchomościach
Podczas International Forum Poland&Ukraine szczególną uwagę poświęcono najnowszym technologiom. Roman Babut, konsultant zarządu ds. współpracy międzynarodowej, mówił o perspektywach wdrożenia europejskich standardów efektywności energetycznej w Ukrainie. Podkreślił, że jednym z głównych wyzwań odbudowy Ukrainy nie będzie dostępność finansowania, ale brak siły roboczej i ekspertów, którzy mogliby przeprowadzić ekspertyzy zgodnie z europejskimi standardami.
Tatiana Gotsulenko, założycielka i właścicielka BIM Leaders LTD Israel i BIM Leaders Poland, mówiła o innowacyjnej technologii BIM. Jest to proces modelowania informacji o budynku, który inżynierowie, architekci i wykonawcy mogą wykorzystać do wspólnej pracy: projektowania, budowy i eksploatacji budynków, produkcji i innych projektów.
Rynek BIM dynamicznie się rozwija - w 2019 r. jego wartość szacowano na 4 mld euro. A zgodnie z prognozą, do 2027 roku osiągnie 13 miliardów euro, powiedział założyciel firmy. Korzystanie z BIM jest obowiązkowe w przypadku projektów ubiegających się o finansowanie publiczne w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Kanadzie i wielu innych krajach rozwiniętych. Na przykład w Izraelu, wraz z wiodącymi architektami, BIM Leaders LTD Israel zbudował szkołę w obszarze wysokiego ryzyka ostrzału, gdzie mieszkańcy mają mniej niż minutę, aby pobiec do schronu. W rzeczywistości zbudowano szkołę bunkrową, której projekt uwzględnia wieloletnie doświadczenie życia w niebezpiecznym środowisku z wrogim krajem sąsiednim.
Ponadto, technologie BIM zostały wykorzystane przy budowie Spiral Skyscraper w Szanghaju, zmodernizowanej linii metra w Wielkiej Brytanii, a także mają zostać wykorzystane przy budowie polskiego węzła komunikacyjnego Solidarność pod Warszawą. Plan zakłada budowę lotniska o powierzchni 3000 hektarów z halami wystawienniczymi i połączeniem kolejowym. Koszt tego megaprojektu szacowany jest przez polski rząd na 25 miliardów euro, a prace przygotowawcze do rozpoczęcia budowy mają zakończyć się w 2034 roku.
Uczestnicy forum mogli z pierwszej ręki zobaczyć, jak te i inne rewolucyjne technologie mogą zmienić branżę budowlaną i inne sektory gospodarki. W szczególności Robert Wynn, inwestor w nieruchomości, deweloper, ekspert PRS i ESG, mówił o znaczeniu stosowania zielonych technologii w budownictwie i wysokim zwrocie z takich projektów. Zauważył, że wielu klientów jest skłonnych zapłacić wyższą cenę za mieszkanie, jeśli jest ono przyjazne dla środowiska i energooszczędne.
Vlad Winner, dyrektor generalny Binom Norway i twórca metodologii Binom Legacy, mówił o tworzeniu cyfrowych kopii ludzkiej inteligencji i zastosowaniu jej w branży nieruchomości. Podkreślił, że z technologii sztucznej inteligencji korzysta obecnie ponad 100 milionów ludzi na całym świecie. W nadchodzących latach zastąpi ona menedżerów średniego szczebla w miejscu pracy. W szczególności w Norwegii służby ratownicze wykorzystują sztuczną inteligencję do przewidywania zagrożeń w sytuacjach kryzysowych i ich konsekwencji.
Podczas Międzynarodowego Forum Polska-Ukraina zespół Vlada Winnera przeprowadził eksperyment, który zainteresował wielu inwestorów. Wybrano dwie firmy: budowlaną i producenta mięsa. W oparciu o potrzeby tych firm i algorytm działań najlepszych pracowników, sztuczna inteligencja została «wytrenowana» do roli sprzedawcy i przedstawiciela tych biznesów.
