Jak George Soros stał się najbardziej znienawidzonym filantropem na świecie

W czasie kryzysu gospodarczego w 1992 roku świat poznał nazwisko George’a Sorosa, który postawił na spadek wartości funta brytyjskiego i zarobił miliard dolarów. To wydarzenie przyniosło mu sławę genialnego spekulanta, ale przyćmiło inną stronę jego życia — głęboką wiarę w siłę otwartego społeczeństwa, dla której później poświęcił część swojego majątku.

George Soros budzi skrajne emocje: od zachwytu po zaciekłą nienawiść. Dla jednych jest legendarnym inwestorem, filantropem i obrońcą demokracji. Dla innych — bezwzględnym finansowym spekulantem, który rujnuje gospodarki, oraz „światowym lalkarzem”. W tym artykule opowiadamy szczegółowo o biografii i skandalach związanych z najbardziej znanym finansistą i filantropem.

Kim jest George Soros: krótka biografia

 

George Soros — amerykański finansista węgiersko-żydowskiego pochodzenia, biznesmen, mecenas i filantrop. Urodził się 12 sierpnia 1930 roku w Budapeszcie na Węgrzech. Po II wojnie światowej wyemigrował do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył London School of Economics, a następnie przeniósł się do Stanów Zjednoczonych.

 

W 1956 roku osiedlił się w USA i założył fundusz inwestycyjny Soros Fund Management, który przyniósł mu ogromną fortunę. W 1992 roku zyskał światową sławę, zarabiając ponad 1 miliard dolarów na spekulacji przeciwko funtowi brytyjskiemu. Od tego czasu nazywano go „człowiekiem, który złamał Bank Anglii”.

Od lat 70. aktywnie angażuje się w działalność filantropijną. W 1993 roku stworzył sieć Fundacji Otwartego Społeczeństwa (Open Society Foundations), wspierającą demokrację, edukację i prawa człowieka w ponad 100 krajach świata.

Od 1979 roku przeznaczył na działalność charytatywną ponad 32 miliardy dolarów. W 2017 roku przekazał większość swojego majątku (ok. 18 miliardów dolarów) własnym fundacjom.

Dziś George Soros pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w świecie finansów i filantropii. Majątek zdobył przede wszystkim dzięki działalności na rynkach finansowych, szczególnie jako menedżer funduszy hedgingowych.

George Soros – narodowość

 

George Soros urodził się na Węgrzech w żydowskiej rodzinie. W 1936 roku jego rodzice zmienili nazwisko Schwartz na węgierską wersję Soros, aby uniknąć antysemityzmu.

Po II wojnie światowej, w 1947 roku, wyemigrował do Wielkiej Brytanii, a później przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie odniósł sukces jako finansista.

Zatem z pochodzenia jest węgierskim Żydem, a z obywatelstwa — Amerykaninem.

Na czym wzbogacił się George Soros

 

Głównymi źródłami majątku George’a Sorosa były zarządzanie funduszami hedgingowymi oraz spekulacje walutowe.

W 1969 roku założył swój pierwszy fundusz Double Eagle, a następnie Soros Fund Management, który zarządzał słynnym Quantum Fund. Fundusze te stosowały agresywne strategie inwestycyjne, w szczególności spekulacje kursami walutowymi i innymi aktywami finansowymi, aby osiągnąć wysokie zyski. W ciągu 30 lat — od 1970 do 2000 roku — Quantum Fund osiągał średnią roczną stopę zwrotu na poziomie około 30%.

Soros znany jest ze swoich udanych „wielkich zakładów” przeciwko niektórym walutom. Najsłynniejszą była jego operacja przeciwko brytyjskiemu funtowi szterlingowi w 1992 roku.
Przewidział, że Bank Anglii nie będzie w stanie utrzymać kursu funta w ramach Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych i dokonał masowej sprzedaży funtów, co doprowadziło do dewaluacji waluty. Na tej operacji zarobił ponad 1 miliard dolarów i zyskał przydomek „człowiek, który złamał Bank Anglii”.

Soros opracował własną teorię, według której postrzeganie uczestników rynku wpływa na same rynki, a zmiany na rynkach z kolei oddziałują na postrzeganie inwestorów. Wykorzystywał tę ideę do prognozowania i czerpania zysków z rozbieżności między rzeczywistością a percepcją na rynkach finansowych.

Dzięki tym strategiom Soros stał się jednym z najbardziej wpływowych i odnoszących największe sukcesy inwestorów na świecie. Po odejściu od aktywnego zarządzania funduszami przekazał znaczną część swojego majątku na działalność filantropijną, w szczególności na rzecz Fundacji Otwartego Społeczeństwa (Open Society Foundations).

Kontrowersje gospodarcze Sorosa

 

Reputacja Sorosa jako inwestora i spekulanta nie jest nieskazitelna. Krytykuje się go za działalność spekulacyjną, która zaszkodziła wielu krajom, a także za podejrzenia o wykorzystywanie informacji poufnych. Ponadto działalność George’a Sorosa stała się źródłem licznych teorii spiskowych.

 

Soros, który złamał Bank Anglii

 

1992: podczas wydarzenia znanego jako „Czarna środa” Soros postawił ogromną stawkę przeciwko brytyjskiemu funtowi szterlingowi. Przewidział, że funt nie utrzyma swojego kursu względem niemieckiej marki w ramach Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych.

Jego agresywna sprzedaż funta przyspieszyła jego dewaluację, zmuszając rząd Wielkiej Brytanii do wycofania się z tego systemu.

Operacja ta przyniosła Sorosowi ponad 1 miliard dolarów, ale jednocześnie spowodowała poważne straty dla Banku Anglii i brytyjskiej gospodarki.

Soros i azjatycki kryzys finansowy

 

1997: podczas azjatyckiego kryzysu finansowego Soros i inni wielcy inwestorzy stawiali znaczne kwoty przeciwko walutom krajów Azji Południowo-Wschodniej. W szczególności spekulacje przeciwko tajskiemu batowi, malezyjskiemu ringgitowi i innym walutom pogłębiły ich spadek, co doprowadziło do dewaluacji, licznych bankructw i recesji gospodarczej.

Ówczesny premier Malezji Mahathir Mohamad otwarcie oskarżył Sorosa o „drapieżną” działalność finansową, która podkopała gospodarkę jego kraju.

Sam Soros odrzucał te zarzuty, twierdząc, że jego działania były jedynie reakcją na już istniejące problemy gospodarcze.

Procesy sądowe przeciwko Sorosowi i zarzuty o insider trading

 

Sprawa francuskiego banku Société Générale (2002): sąd w Paryżu uznał Sorosa winnym wykorzystywania informacji poufnych w 1988 roku i ukarał go grzywną w wysokości 2,2 mln euro.
Soros zaprzeczał swojej winie, utrzymując, że nie miał dostępu do poufnych danych, jednak sąd apelacyjny podtrzymał wyrok.

Podwójne standardy Sorosa

 

Krytycy wskazują na oczywisty paradoks: Soros, który publicznie opowiada się za otwartym społeczeństwem, demokracją i prawami człowieka, jednocześnie czerpie ogromne zyski ze spekulacji finansowych, które – zdaniem wielu – mogą destabilizować gospodarki i szkodzić zwykłym obywatelom.

 

Znaczny majątek i polityczna aktywność George’a Sorosa sprawiły, że stał się on celem licznych teorii spiskowych, zwłaszcza ze strony środowisk prawicowych i nacjonalistycznych. Oskarżano go o finansowanie protestów, próby obalania rządów i inne „spiski”.

Choć Soros zawsze podkreślał, że jego działalność finansowa i filantropia to dwie odrębne sfery, rządzące się różnymi zasadami, dla wielu krytyków pozostają one nierozerwalnie powiązane.

Jego filozofia „refleksyjności” pozwalała mu zarabiać na rynkowych nierównowagach, lecz dla tych, którzy uważają, że sam je wywoływał, stał się symbolem bezwzględnego kapitalizmu, działającego wyłącznie we własnym interesie.

George Soros jako filantrop

 

George Soros jest znany jako jeden z najbardziej znaczących filantropów na świecie. Jego działalność społeczna koncentruje się na promowaniu idei otwartego społeczeństwa, którą zaczerpnął od filozofa Karla Poppera.

Czym zajmuje się Fundacja Otwartego Społeczeństwa

 

Założenie i finansowanie Fundacji Otwartego Społeczeństwa (Open Society Foundations, OSF) stanowi centralną część jego działalności społecznej. Sieć OSF, utworzona w 1993 roku, działa dziś w ponad 120 krajach świata.

Jej misją jest wspieranie:

• Demokracji i praw człowieka – promowanie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, praworządności i instytucji demokratycznych.
• Edukacji – przyznawanie stypendiów uzdolnionym studentom, wspieranie niezależnych uniwersytetów i reform edukacyjnych. Soros założył Uniwersytet Środkowoeuropejski, aby promować swobodną wymianę wiedzy i idei.
• Wolności słowa i niezależnych mediów – finansowanie dziennikarskich śledztw oraz wspieranie mediów dostarczających alternatywnej informacji w warunkach reżimów autorytarnych.
• Ochrony zdrowia – wspieranie reform medycznych i inicjatyw w dziedzinie zdrowia publicznego.

 

Jednocześnie Fundacja Otwartego Społeczeństwa budzi znaczną krytykę – dotyczącą zarówno jej filozofii, jak i wydatków. Zarzuty te są często podnoszone w określonych kręgach politycznych, zwłaszcza wśród przeciwników idei Sorosa.

 

Krytycy twierdzą, że fundacja wykorzystuje swoje zasoby finansowe do promowania liberalnych idei, które – ich zdaniem – są destrukcyjne dla tradycyjnych społeczeństw. Do takich działań często zalicza się wsparcie praw osób LGBT+, feminizmu, wielokulturowości oraz innych ruchów społecznych, które środowiska konserwatywne postrzegają jako zagrożenie.

Rządy państw, w których fundacja aktywnie działa – zwłaszcza w Europie Wschodniej (np. Węgry, Polska) – wielokrotnie oskarżały Fundację Otwartego Społeczeństwa o ingerowanie w sprawy wewnętrzne, finansowanie partii opozycyjnych i organizacji społecznych krytykujących władzę.

Choć fundacja publikuje regularne sprawozdania finansowe, krytycy uważają, że nie są one wystarczająco szczegółowe, aby dokładnie prześledzić, na co trafiają środki. Niekiedy zarzuca się, że część finansowanych projektów nie osiąga deklarowanych celów lub ich skuteczność jest wątpliwa.

W Ukrainie działalność Fundacji Otwartego Społeczeństwa realizowana jest poprzez Międzynarodowy Fundusz Odrodzenia (MFO). Na przestrzeni lat MFO przekazał Ukrainie dotacje o łącznej wartości ponad 230 mln dolarów, co czyni ten kraj największym beneficjentem fundacji w Europie.

Od początku pełnoskalowej inwazji rosji fundusz koncentruje się na wspieraniu Ukrainy – m.in. poprzez pomoc przesiedleńcom, dokumentowanie zbrodni wojennych, wspieranie niezależnych dziennikarzy oraz inicjatywy na rzecz odbudowy państwa.

Działalność w Europie Wschodniej i krajach postsowieckich

 

Po upadku komunizmu Soros aktywnie wspierał proces przejścia do demokracji w tym regionie. Jego fundacje przyznawały dotacje na rzecz niezależnych intelektualistów, programów edukacyjnych i inicjatyw obywatelskich.

 

George Soros i jego fundacje – w szczególności Międzynarodowy Fundusz Odrodzenia (MFO) – działają w Ukrainie od 1990 roku. W tym czasie zainwestowały ponad 365 mln dolarów w rozwój kraju.

Wśród kluczowych obszarów działalności MFO znajdują się:

• Wspieranie reform – finansowanie opracowania i wdrażania kluczowych reform, takich jak reforma ochrony zdrowia, decentralizacja czy reforma administracji publicznej.
• Rozwój społeczeństwa obywatelskiego – wspieranie organizacji pozarządowych walczących z korupcją, chroniących prawa człowieka i promujących wartości europejskie.
• Projekty edukacyjne i kulturalne – przyznawanie grantów na badania naukowe, wspieranie niezależnych mediów i działalności wydawniczej.
• Wsparcie w czasie pełnoskalowej wojny – po 24 lutego 2022 r. Soros znacząco zwiększył finansowanie projektów mających na celu wzmacnianie odporności Ukrainy, udzielanie pomocy humanitarnej oraz dokumentowanie zbrodni wojennych.

 

Aktywność polityczna i poglądy Sorosa

 

Soros jest znanym darczyńcą politycznym, wspierającym przede wszystkim Partię Demokratyczną w Stanach Zjednoczonych oraz liberalno-demokratyczne ruchy na całym świecie. Jego zaangażowanie polityczne i finansowe stało się przedmiotem licznych oskarżeń i teorii spiskowych.

 

Poglądy polityczne i społeczne George’a Sorosa opierają się na filozofii „otwartego społeczeństwa”, którą zaczerpnął od swojego nauczyciela, filozofa Karla Poppera. Soros wierzy w konieczność wspierania demokracji, praw człowieka i wolności słowa, podkreślając, że żadne społeczeństwo ani ideologia nie mogą rościć sobie prawa do posiadania absolutnej prawdy. Zdecydowanie sprzeciwia się autorytaryzmowi i totalitaryzmowi, które – jego zdaniem – nieuchronnie prowadzą do tragedii społecznych.

Soros należy do największych darczyńców wspierających ruchy demokratyczne na świecie. Jego Fundacje Społeczeństwa Otwartego (Open Society Foundations, OSF) aktywnie finansują organizacje pozarządowe, niezależne media i inicjatywy wzmacniające społeczeństwo obywatelskie. Soros uważa, że otwarte społeczeństwo, zdolne do nieustannej samokorekty, jest najlepszym narzędziem służącym postępowi.

Soros konsekwentnie krytykuje autorytarne reżimy, w szczególności rządy rosji i Chin, a także prawicowych populistów, takich jak Donald Trump czy Viktor Orbán. Uważa, że przywódcy ci stanowią zagrożenie dla globalnej demokracji, ponieważ dążą do podważenia instytucji demokratycznych i ograniczenia podstawowych swobód.

Otwarte społeczeństwo jest centralną koncepcją jego myśli społecznej. Soros uważa, że społeczeństwo powinno być otwarte na zmiany, krytykę i samodoskonalenie. Opowiada się za tolerancją, ochroną praw mniejszości i rozwojem pluralizmu, który umożliwia współistnienie różnych idei i przekonań.

Soros przyznaje, że kapitalizm rynkowy, choć jest skutecznym mechanizmem, ma swoje wady i może prowadzić do nierówności społecznych. Dlatego rozwija ideę „filantropii politycznej”, której celem jest rozwiązywanie problemów systemowych i eliminowanie niesprawiedliwości wynikającej z fundamentalizmu rynkowego.

Aktywnie wspiera inicjatywy na rzecz ochrony praw człowieka, w tym wolności słowa, praw społeczności LGBT+ oraz migrantów. Jego fundacje finansują programy pomagające uchodźcom i wspierające procesy integracyjne. Takie poglądy często sprawiają, że Soros staje się celem ostrej krytyki ze strony środowisk konserwatywnych i nacjonalistycznych.

Soros i teorie spiskowe

 

Wiele ataków na Sorosa ma podtekst antysemicki. Przedstawianie go jako „globalnego lalkarza”, który rzekomo rządzi światem zza kulis, jest współczesnym wcieleniem dawnych antysemickich stereotypów o Żydach dążących do światowej dominacji. To sprawia, że Soros stał się idealnym celem dla skrajnie prawicowych grup i twórców teorii spiskowych.

 

„Światowy lalkarz” – dzięki swojemu bogactwu i wpływom Soros stał się centralną postacią wielu teorii spiskowych. Ukazuje się go jako „lalkarza”, który steruje globalnymi wydarzeniami, w tym kryzysami migracyjnymi, przewrotami politycznymi, a nawet pandemią. Wiele z tych narracji ma wyraźny antysemicki charakter, podkreślając jego żydowskie pochodzenie.

„Sorosowcy” w Ukrainie – w ukraińskim dyskursie politycznym postać Sorosa była wykorzystywana szczególnie przez środowiska prorosyjskie. Rozpowszechniały one narrację o „sorosowcach” – rzekomych agentach Sorosa, którzy mieli przejąć władzę i działać wbrew interesom narodowym. W ten sposób próbowano zdyskredytować reformatorów, współpracujących z zachodnimi fundacjami. Zwolennicy Sorosa wskazują, że termin „sorosowcy” celowo używany jest do podważania zaufania do reformatorów, antykorupcyjnych aktywistów i niezależnych dziennikarzy. Takie narracje budują obraz „zewnętrznego zarządzania” krajem, osłabiając zaufanie do prozachodnich elit.

„Niszczyciel tradycji” – krytycy zarzucają Sorosowi, że poprzez swoje fundacje próbuje narzucać Ukrainie „antynarodowe” wartości, zwłaszcza w kwestiach praw społeczności LGBT+ i innych liberalnych idei. Według nich prowadzi to do osłabienia tradycyjnych wartości rodzinnych i narodowej tożsamości.