15 lipca 2025 roku premier Ukrainy Denys Szmyhal, który kierował rządem od 4 marca 2020 roku, złożył rezygnację. Wraz z jego odejściem kończy się cała epoka w historii ukraińskiego gabinetu.
Jego niemal 5,5 roku na stanowisku to absolutny rekord wśród szefów ukraińskich rządów od czasu odzyskania niepodległości. Co więcej, jego kadencja przypadła na jeden z najbardziej burzliwych okresów w najnowszej historii kraju.
Szmyhal przeszedł przez pandemię COVID‑19, początek pełnoskalowej wojny oraz głębokie przemiany wewnętrzne, a mimo to zdołał utrzymać pewien poziom społecznego zaufania. Zapamiętany zostanie z pewnością nie jako najlepszy, ale też na pewno nie jako najgorszy premier niepodległej Ukrainy.
Ale kto z jego poprzedników – dziś już niemal byłego premiera – utrzymał się na tym stanowisku najdłużej? UA.News przygotowało zestawienie siedmiu najdłużej urzędujących premierów w historii ukraińskiego rządu, którzy – oczywiście po Szmyhalu – pełnili tę funkcję najdłużej. Szczegóły w naszym materiale.
Mykoła Azarow: prawie 4 lata (11 marca 2010 – 28 stycznia 2014)
Mykoła Janowycz Azarow stał na czele rządu w czasie prezydentury Wiktora Janukowycza. Jego premierostwo charakteryzowało się utrzymywaniem warunkowo prorosyjskiego kursu, przy jednoczesnym zawieraniu szerokich porozumień finansowych i współpracy z Zachodem.
Rząd Azarowa obrał kierunek na zacieśnienie współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, jednocześnie kontynuując import gazu z rosji, co spotkało się z uzasadnioną krytyką z powodu pogłębiającej się zależności energetycznej. W listopadzie 2013 roku to właśnie rząd Azarowa zawiesił proces podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską – co stało się bezpośrednim katalizatorem Rewolucji Godności.
Protesty, które wybuchły w wyniku tej decyzji, zmusiły Azarowa do złożenia dymisji pod koniec stycznia 2014 roku. Po zakończeniu kadencji i zwycięstwie protestujących na Majdanie, zbiegł do rosji i został objęty sankcjami UE oraz USA. W Ukrainie jest oskarżany o korupcję i defraudację środków z budżetu państwa. Z drugiej strony, rząd Azarowa był odpowiedzialny za podniesienie standardów socjalnych i utrzymywanie stabilnego kursu walutowego.
Mykoła Janowycz zapisał się również w pamięci jako polityk, który wielokrotnie stawał się obiektem internetowych memów i żartów z powodu słabej znajomości języka ukraińskiego. Ukraińcy do dziś z humorem wspominają jego słynnych „krowosysów” i „potniaków podatków”.
Wiktor Janukowycz: 3 lata i 5 miesięcy (21 listopada 2002 – 5 stycznia 2005 oraz 4 sierpnia 2006 – 18 grudnia 2007)
Zanim w 2010 roku został prezydentem, Wiktor Janukowycz już w 2002 roku stał na czele rządu. Okres ten charakteryzował się niestabilnością polityczną oraz wyraźnym zwrotem władz w stronę rosji, będącym konsekwencją tzw. „skandalu kasetowego”. Jednocześnie był to czas wzrostu gospodarczego Ukrainy — niemal po raz pierwszy od ciężkiego kryzysu transformacyjnego lat 90.
Jednak pod presją Pomarańczowej Rewolucji i po jej zwycięstwie Janukowycz został zmuszony do dymisji. Ten okres przejściowy na stanowisku premiera przygotował grunt pod jego powrót do wielkiej polityki. To właśnie Janukowycza prezydent Kuczma postrzegał jako swojego następcę i „przygotowywał” go do objęcia tej funkcji. Po utracie urzędu premiera i przegranych wyborach prezydenckich, Janukowycz jeszcze raz — na krótko — stanął na czele rządu w 2006 roku. Wkrótce jednak przeszedł do opozycji i skupił się na przygotowaniach do kampanii prezydenckiej, którą ostatecznie wygrał w 2010 roku.
Jak wspomniano wyżej, okres od początku lat 2000 do około 2008 roku był czasem gospodarczego ożywienia. Równocześnie pojawiały się jednak poważne zarzuty dotyczące korupcji, nieprzejrzystych schematów dostaw gazu z rosji i innych niejasnych praktyk.
Wołodymyr Hrojsman: 3 lata i 4 miesiące (14 kwietnia 2016 – 29 sierpnia 2019)
Wołodymyr Borysowycz Hrojsman, polityk z dużym doświadczeniem na szczeblu lokalnym (przez wiele lat był merem Winnicy), objął urząd premiera w wyjątkowo trudnym okresie. Aktywnie działał na rzecz decentralizacji – za jego kadencji powstały setki zjednoczonych wspólnot terytorialnych (ZWT), co doprowadziło do 2–3-krotnego wzrostu dochodów budżetów lokalnych.
Ponadto rząd Hrojsmana ustabilizował sytuację makroekonomiczną. W czasie jego urzędowania PKB Ukrainy rósł, zwiększyły się również płace minimalne i średnie, a rezerwy walutowe wróciły do poziomu sprzed Majdanu. Jeszcze przed „Wielką Budową” Zełenskiego Hrojsman rozpoczął zakrojone na szeroką skalę budowy i remonty dróg. Jednocześnie jego gabinet był krytykowany za niewystarczające wsparcie dla małych przedsiębiorstw, opóźnienia w reformie sądownictwa, bolesną presję taryfową na obywateli oraz nieuregulowaną sytuację kredytów walutowych – co wywołało społeczne niezadowolenie.
Mimo to jego działalność na stanowisku oceniana jest jako raczej wyważona i technokratyczna. Hrojsman nie miał szczególnych ambicji politycznych, unikał medialnego rozgłosu i nie był bohaterem głośnych skandali ani kontrowersyjnych wypowiedzi – choć zyskał popularność w internecie jako bohater memów, m.in. z „barką arbuzów” czy wspomnianym budownictwem drogowym.
Julia Tymoszenko: 2 lata i 10 miesięcy (24 stycznia – 8 września 2005 + 18 grudnia 2007 – 4 marca 2010)
Julia Wołodymyriwna Tymoszenko — legenda ukraińskiej polityki i jedyna kobieta, która pełniła funkcję premiera w historii Ukrainy. Po raz pierwszy objęła to stanowisko w 2005 roku, na fali Pomarańczowej Rewolucji, w której aktywnie uczestniczyła. Jednak z powodu licznych komplikacji i konfliktów stosunkowo szybko opuściła urząd szefowej rządu.
W latach 2007–2010 Tymoszenko powróciła na stanowisko z programem obejmującym dążenie do niezależności energetycznej, reformy antykorupcyjne, aktywną rolę państwa w gospodarce oraz wsparcie społeczne (słynne „tysiąc Julii”). Jej gabinet zainicjował reformę sektora gazowego, mającą na celu ograniczenie monopolu rosyjskiego Gazpromu, oraz aktywnie wspierał prywatyzację przedsiębiorstw państwowych. Tymoszenko utrzymywała też wysokie poparcie wśród zwykłych, często ubogich obywateli — zwłaszcza wśród wiejskich „babć”, które zawsze głosowały „za Julią”, głównie dzięki prowadzonym programom socjalnym.
Nieustanna walka polityczna z grupami parlamentarnymi, konflikt z prezydentem, oskarżenia o nadużywanie władzy oraz problemy ze stabilnością gospodarczą (inflacja, deficyt budżetowy itd.) osłabiły jednak zaufanie społeczne do jej rządu. Pod koniec kadencji Tymoszenko przegrała wybory prezydenckie z Janukowyczem, co doprowadziło do zmiany rządu, a ona sama trafiła później do więzienia.
Trudno w kilku zdaniach oddać, czym zapisała się w historii kraju Julia Wołodymyriwna. To temat zasługujący na osobny, obszerny artykuł. Jej styl i wygląd — w szczególności kultowy warkocz — stały się ikoną, ale też obiektem internetowych żartów. Była szeroko krytykowana za nieprzejrzyste i niekorzystne kontrakty gazowe z rosją. Często drwiono też z jej przesadnej „kobiecej” emocjonalności i politycznych wolty — jak choćby przejścia od sojuszniczki Juszczenki do chwilowego sojuszu z Janukowyczem w 2009 roku.
Wałerij Pustowojtenko: 2 lata i 5 miesięcy (16 lipca 1997 – 22 grudnia 1999)
Okres, w którym Wałerij Pawłowycz Pustowojtenko kierował rządem, przypadł na środek i końcówkę pierwszej kadencji prezydenta Leonida Kuczmy. Kontynuował on kurs reform rynkowych, zintensyfikował politykę budżetową i podatkową w celu stabilizacji gospodarki, ale jednocześnie był krytykowany za zbyt słabe wsparcie społeczne dla obywateli.
Jedną z jego najbardziej kontrowersyjnych inicjatyw była umowa z rosją, na mocy której Ukraina przekazała swoje rakiety w zamian za częściowe umorzenie długów za gaz. Symboliczne pozostaje to, że 23 lata później te same rakiety zostały użyte przez rosję do ostrzeliwania Ukrainy. Niezależnie od intencji, decyzja ta spotkała się z ostrą krytyką ze strony środowisk patriotycznych, Zachodu oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Pod naciskiem partnerów międzynarodowych oraz w wyniku wewnętrznych konfliktów, w 1999 roku Pustowojtenkę zastąpił Wiktor Juszczenko.
W pamięci społeczeństwa premierostwo Wałerija Pawłowycza zapisało się jako okres pewnego postępu i stopniowego zbliżania się do zachodnich standardów gospodarczych. Jednocześnie jego rząd był uwikłany w skandale dotyczące „dzielenia” państwowych przetargów — zwłaszcza na projekty infrastrukturalne, które nigdy nie zostały zrealizowane. Gabinet Pustowojtenki był też krytykowany za korupcję i „klanowość” — to właśnie za jego rządów wyraźnie wzrosły wpływy regionalnych grup biznesowych na politykę krajową.
Arsenij Jaceniuk: 2 lata i 2 miesiące (27 lutego 2014 r. – 14 kwietnia 2016 r.)
Mianowany natychmiast po ucieczce Janukowycza i zwycięstwie Rewolucji Godności, Arsenij Petrowycz Jaceniuk objął stanowisko premiera w krytycznym momencie: w czasie kryzysu postmajdanowego i początku rosyjsko-ukraińskiego konfliktu zbrojnego. Jego rząd przeprowadził szereg działań nadzwyczajnych i rozpoczął wiele reform. Wprowadzono m.in. system e-deklaracji, a po głębokim załamaniu kursu hrywny udało się go ustabilizować. Ruszyły też reformy administracji publicznej i zarządzania państwem.
Jednak nieprzemyślane reformy w sektorze energetycznym oraz niekorzystne warunki współpracy z MFW doprowadziły do gwałtownego wzrostu taryf, co wywołało powszechne niezadowolenie i frustrację społeczną. Rząd Jaceniuka był też znany z tzw. „desantu obcokrajowców” — powoływania na wysokie stanowiska ekspertów z zagranicy, co budziło niezrozumienie i podejrzenia w społeczeństwie, że „rządzą nami jacyś europejscy i gruzińscy goście”. Z powodu spadającego zaufania społecznego, konfliktów z prezydentem Petrem Poroszenką oraz licznych skandali korupcyjnych, Jaceniuk ogłosił swoją rezygnację w kwietniu 2016 roku.
Wspomnienia Ukraińców o kadencji Arsenija Petrowycza są w większości negatywne. Ten okres zapisał się jako czas gwałtownego pogorszenia jakości życia, załamania kursu krajowej waluty oraz wielokrotnego wzrostu rachunków za media. Niektórzy obywatele żartowali wtedy, że „u Seni ratingi spadają szybciej niż kurs hrywny”. Jaceniuk znany jest też z memicznego hasła „jeśli kula w czoło – to kula w czoło”, wypowiedzianego ze sceny na Majdanie, co przyniosło mu przydomek „Kuliwłob” („kula w czoło”).
Anatolij Kinach: 1 rok i 6 miesięcy (29 maja 2001 r. – 21 listopada 2002 r.)
Anatolij Kyryłowycz Kinach objął stanowisko premiera w burzliwym okresie drugiej kadencji Leonida Kuczmy, tuż przed wyborami parlamentarnymi. Jego rząd zasadniczo kontynuował działania poprzedników i koncentrował się na stabilizacji makroekonomicznej, partnerstwie z UE i rosją, a także na poprawie klimatu dla biznesu.
Jednak z powodu braku wyraźnego poparcia parlamentarnego rząd nie zdołał przeprowadzić kluczowych reform — zwłaszcza w administracji publicznej i sądownictwie. Po wyborach parlamentarnych, które zapewniły znaczną przewagę Partii Regionów, Kinach został zastąpiony przez Wiktora Janukowycza.
Jego premierostwo zapamiętano jako próbę godzenia interesów władzy i biznesu, jednak bez przełomowych rezultatów. Anatolij Kyryłowycz był niekiedy krytykowany za zbytnią lojalność wobec ówczesnych władz, a dziennikarze żartowali, że był „najbardziej niepozornym premierem w historii Ukrainy”. Z drugiej strony to jeden z nielicznych szefów rządu, którego praktycznie nie dotknęły większe skandale korupcyjne.
Podsumowując, po Denysie Szmyhalu, który wyróżnił się rekordową długością sprawowania urzędu, najdłużej urzędującym premierem był Mykoła Azarow — prawie 4 lata. Kolejni w kolejności to Janukowycz, Hrojsman, Tymoszenko, Pustowojtenko, Jaceniuk i Kinach.
Każdy z nich wniósł swój wkład w rozwój ukraińskiej państwowości, reformy oraz wewnętrzne przemiany. Niektórzy premierzy zapisali się w historii i pamięci Ukraińców głównie z powodu konfliktów i skandali, inni — dzięki względnej poprawie sytuacji, stabilizacji lub modernizacji gospodarki.
Tylko analizując przeszłość, można lepiej ocenić dziedzictwo każdego z tych przywódców, a także zrozumieć wyzwania, jakie stoją przed kolejnymi pokoleniami urzędników.
Zobacz także:
Prezydencki luksus: czym zajmowali się ukraińscy prezydenci po zakończeniu kadencji?
