Artykuł 4 NATO: co przewiduje i kto go stosował oprócz Polski

Artykuł 4 Traktatu Północnoatlantyckiego przewiduje mechanizm konsultacji między członkami Sojuszu w przypadku, gdy którykolwiek z krajów uzna, że jego integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo są zagrożone. Innymi słowy, jest to wspólny sygnał sojuszników, że sytuacja wymaga wspólnej dyskusji i możliwej reakcji NATO.

W przeciwieństwie do artykułu 5, który uruchamia zasadę zbiorowej obrony i przewiduje odpowiedź wojskową w przypadku ataku na jedno z państw członkowskich, artykuł 4 nie zobowiązuje do użycia siły. Jest to raczej narzędzie polityczne i dyplomatyczne, które pozwala krajom zwrócić uwagę partnerów na zagrożenie i rozpocząć konsultacje dotyczące wspólnych działań.

Po raz pierwszy zastosowała go Turcja w 2003 roku przed rozpoczęciem wojny w Iraku. Następnie Ankara kilka razy inicjowała konsultacje na podstawie artykułu 4 — m.in. w 2012 roku po ostrzałach z terytorium Syrii oraz w 2015 roku z powodu zaostrzenia sytuacji na swoich południowych granicach.

Polska sięgnęła po ten mechanizm po raz pierwszy w 2014 roku po rozpoczęciu rosyjskiej agresji w Ukrainie, a także w listopadzie 2022 roku, gdy na terytorium kraju spadła rakieta podczas masowego ostrzału Ukrainy. Zostało to także uczynione dzisiaj.

Ogólnie artykuł 4 był wykorzystywany ponad siedem razy i za każdym razem stawał się narzędziem do zwołania Rady Północnoatlantyckiej oraz omówienia działań reagujących, które mogły obejmować wzmocnienie misji obserwacyjnych, dodatkowe patrole lub rozmieszczenie sił sojuszniczych w regionach przygranicznych.

W ten sposób artykuł 4 NATO jest mechanizmem ostrzegawczym bezpieczeństwa, który pozwala państwom członkowskim zbiorowo reagować na zagrożenia, zanim sytuacja wymknie się spod kontroli.

Przypomnijmy, że niemieckie systemy Patriot zarejestrowały rosyjskie drony nad Polską.

Polska może także aktywować artykuł 4 NATO po ataku rosyjskich dronów.