Do Sejmu RP trafił projekt ustawy o skróceniu czasu pracy z 40 do 35 godzin tygodniowo przy jednoczesnym utrzymaniu wynagrodzeń. Dokument przewiduje więc wzrost godzinowej płacy minimalnej.
Zgodnie z inicjatywą, w pierwszych 2 latach czas pracy zostanie skrócony do 38 godzin tygodniowo, a w trzecim roku - docelowo do 35 godzin tygodniowo. Otwarte pozostaje pytanie o organizację czasu pracy: czy Polska będzie pracować np. tylko 4 dni w tygodniu, czy będzie to 7 godzin dziennie.
Jaki jest cel i konieczność istnienia prawa
Uzasadnieniem dla ustawy jest poprawa stanu zdrowia Polaków i zapobieganie wypaleniu zawodowemu. Więcej czasu z rodziną to mniej powodów do wypalenia, a co za tym idzie - większa wydajność.
Autorzy ustawy uważają, że skrócenie tygodniowego czasu pracy z 40 do 35 godzin, przy zachowaniu poziomu wynagrodzenia, może nie tylko zwiększyć komfort pracowników, przenosząc europejskie trendy do polskiego prawa, ale także przyczynić się do rozwoju gospodarczego, prowokując potrzebę zwiększenia zatrudnienia w sektorze MŚP i mikroprzedsiębiorstw. Przedsiębiorcy z kolei zauważą wzrost wydajności pracy, który będzie naturalną konsekwencją zmniejszenia liczby roboczogodzin.
«Skrócenie tygodnia pracy zwiększy czas, jaki pracownicy mogą przeznaczyć na odpoczynek. Poprawi to stan zdrowia Polaków i zapobiegnie wypaleniu zawodowemu. Krótszy tydzień pracy pozwoli pracownikom spędzić więcej czasu z rodziną i przyjaciółmi. Mniejsze zmęczenie pracą będzie sprzyjać częstszym kontaktom z kulturą i większej aktywności fizycznej oraz ułatwi szkolenia, w tym podnoszenie kompetencji zawodowych. Dodatkowe godziny wakacyjne zwiększą zaangażowanie społeczne, także w formie wolontariatu. Spodziewane efekty skrócenia czasu pracy to także wzrost wydajności i niewielki wzrost zatrudnienia».
Według badania z 2021 roku przeprowadzonego przez Smartscope na zlecenie Nationale-Nederlanden, 2/3 polskich pracowników zauważa objawy wypalenia. Ustawodawcy uważają, że Polacy powinni mieć więcej czasu na odpoczynek, spędzanie go z rodziną i przyjaciółmi, kontakt z naturą i aktywność fizyczną. Spodziewaną konsekwencją skrócenia czasu pracy jest wzrost wydajności.
Według danych OECD za rok 2021, polscy pracownicy pracują średnio 1830 godzin rocznie, co jest szóstym wynikiem wśród wszystkich krajów OECD i drugim wśród krajów europejskich.
«Natomiast odnosząc się do dostępnych danych z raportów ZUS, ŚOZ, NFZ, GUS i Mindy - obecnie średnio 5 godzin i 43 minuty pracy tygodniowo jest tracone z powodu złego nastroju u pracownika. W ciągu roku daje nam to 36 dni - możemy więc stwierdzić, że mamy do czynienia ze zjawiskiem stresu w pracy zwanym prezentyzmem. A jednocześnie potwierdza, że sam cel projektu ustawy jest słuszny»
Dzięki skróceniu czasu pracy pracownicy powinni mieć więcej czasu wolnego - co oznacza, że ich wydajność powinna znacznie wzrosnąć. Patrząc na doświadczenia innych krajów, takich jak Francja czy Dania, krótszy czas pracy będzie miał bardzo dobre korzyści zarówno dla gospodarki i poziomu wydajności pracowników, jak i dla ich zdrowia - komentują eksperci.
Jakie są zagrożenia dla pracodawców
Jednocześnie skrócenie czasu pracy dla pracowników może być dużym utrudnieniem dla pracodawców.
Na przykład ze względu na te same koszty pracy ponoszone przy udostępnianiu pracowników na krótsze godziny, możliwość zmniejszenia rentowności, zwiększone ryzyko dla warunków pracy oraz trudności w kontrolowaniu tempa wykonywania zadań. A pracodawcy mogą chcieć przyspieszyć tempo pracy, aby w krótszym czasie osiągnąć bieżące cele.
Może to również prowadzić do zwiększenia stresu u pracowników i ryzyka wypadków. A byłoby to szczególnie niebezpieczne dla osób wykonujących zawody zagrażające życiu lub zdrowiu, np. prace budowlane.
«Wyobraźmy sobie pracownika pracującego na rusztowaniu, który musiałby wykonywać te same zadania szybciej, aby zdążyć w wyznaczonym czasie, a przy tym z taką samą starannością i przestrzeganiem wszystkich zasad bezpieczeństwa. Dane GUS dotyczące przyczyn wypadków przy pracy w 2020 r. wykazały, że przewinienia pracowników stanowiły 60,8% wszystkich przyczyn, w tym nieodpowiednia koncentracja na wykonywanej czynności - 26,1%, np. z powodu pośpiechu. Innym przykładem może być operator wózka widłowego przemieszczający pociąg z towarami z jednej części hali do drugiej. Skrócenie jego czasu pracy będzie wynikało z konieczności zwiększenia tempa i intensywności pracy. Łatwo więc założyć, że będzie to skutkowało naruszeniem wewnętrznych przepisów firmy dotyczących dopuszczalnej prędkości i ryzykiem wypadku. Należy tu również zauważyć, że pracownik lekceważąc kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną przeciwpożarową, naraża nie tylko siebie, ale również swoich współpracowników i wszystkie inne osoby znajdujące się w pobliżu»
Krótki czas pracy
Jak podkreślają eksperci, gdy mówimy o krótszym czasie pracy w kontekście obowiązku zapewnienia bezpiecznych warunków pracy, należy przeprowadzić dokładną analizę, która odpowie na pytanie, jak zarządzać procesami, aby przy krótszym czasie pracy przynosiły oczekiwaną efektywność, nie narażając pracowników na ryzyko wypadków i zwiększony stres, gdy tempo pracy wzrasta.
Oczywiście odpowiedzią może być zwiększenie poziomu zatrudnienia w zawodach, w których przyspieszone tempo pracy ma poważne konsekwencje dla zdrowia i życia.
Przykłady sposobów organizacji czasu pracy w okresie obliczeniowym po wprowadzeniu 35-godzinnego tygodnia pracy
Zgodnie z proponowanym treścią art. 129 § 1 Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 35 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Proponowany przepis dopuszcza swobodę w ustalaniu harmonogramu czasu pracy, w tym stosowanie systemu trzech ośmiogodzinnych zmian.
Jak może wyglądać rozkład godzin pracy według projektu ustawy:
1 tydzień: 5 razy 7 godzin tygodniowo
2 tygodnie:
5 razy 7 godzin w pierwszym tygodniu, 5 razy 6 godzin w drugim tygodniu
lub
3 razy 8 godzin i 2 razy 6 godzin w pierwszym tygodniu, 2 razy 8 godzin i 3 razy 6 godzin w drugim tygodniu
4 tygodnie: 8 godzin od poniedziałku do czwartku i 4 godziny w piątek przez 3 tygodnie, 8 godzin od poniedziałku do czwartku i niepracujący piątek przez 4 tygodnie
8 tygodni:
Ośmiogodzinny dzień pracy z trzema pięciodniowymi tygodniami pracy i pięcioma czterodniowymi tygodniami pracy
lub
pięć razy po osiem godzin w ciągu siedmiu tygodni, ósmy tydzień jest wolnym od pracy
Inne ważne niuanse projektu ustawy:
- Tygodniowy czas pracy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekroczyć przeciętnie 43 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
- Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
- Wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego stopnia trudności lub
- umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, nie może przekraczać 6 godzin dziennie i 30 godzin tygodniowo.
- Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 35 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
- Wprowadzenie norm czasu pracy przewidzianych w ustawie nie powoduje zmniejszenia wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi w stałej miesięcznej wysokości.
- Składniki wynagrodzenia ustalone w inny sposób ulegają podwyższeniu w takim stopniu, aby pracownik zachował wynagrodzenie nie niższe od dotychczas otrzymywanego.
Skrócony czas pracy i równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
Skrócenie czasu pracy może być jedną z wielu zmian w Kodeksie pracy, które wejdą w życie w Polsce na przełomie 2022 i 2023 roku. Pozostałe zmiany dotyczą zasad zawierania umów o pracę, ich rozwiązywania, zatrudniania cudzoziemców, wprowadzenia definicji telepracy, możliwości terenowych kontroli trzeźwości oraz nowych weekendów w pracy. Są one związane z wdrożeniem przez Polskę unijnej dyrektywy o równowadze między życiem zawodowym a prywatnym oraz koniecznością reagowania na realia współczesnego biznesu.
НNajważniejsze zmiany w polskim Kodeksie pracy - przeczytaj nasz artykuł:
- dodatkowy bezpłatny urlop dla opiekunów (maks. 5 dni w roku)
- dodatkowy urlop «na okoliczność siły wyższej» (2 dni robocze lub 16 godzin rocznie - w wymiarze 50% wynagrodzenia)
- dłuższy urlop rodzicielski - do 9 tygodni
- zmiany w zasiłku macierzyńskim
- dostępny krótszy urlop rodzicielski - dwa tygodnie do wykorzystania w ciągu 12 miesięcy od urodzenia dziecka, zamiast 24 miesięcy
- elastyczny czas pracy dla rodziców dzieci do 8 roku życia, a także brak możliwości wymuszania pracy w nocy, podróży służbowych czy nadgodzin bez zgody pracownika
- wprowadzenie definicji telepracy oraz związanych z nią obowiązków i świadczeń (pracodawca musi pokryć koszty opłat za energię elektryczną i internet, z których korzysta pracownik w godzinach pracy)
- zmiany w umowach na okres próbny,
- łatwiejsze zatrudnianie cudzoziemców,
- konieczność podania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony,
- możliwość wprowadzenia przez pracodawcę kontroli trzeźwości w zakładzie pracy.
